"ხელითწერილი" - იმერეთის საეკლესიო კრებისა (1759 წ. 30.XII)

(ნაწილი აღდგენილი ტექსტისა)

"ქ. ესე მტკიცე, შეუცვალებელი და დღეთა ცხოვრებისა ჩვენისათა აღსრულების ხელით წერილი, მსაჯულისა მის მხსნელისა ჩვენისა იესოს ქრისტეს წინ მისატანი წიგნი და პირობა მოგართვით თავათ დაუსაბამოს სამებით დიდებულს ღმერთს, ცხოველს მყოფელს ძელს, ხსნისა ჩვენისა შუამდგომელს მარადის ქალწულს მარიამს, წინამორბედს, ნათლისმცემელს იოვანეს, ანგელოზთა და მთავარანგელოზთა, წინასწარმეტყველთა და მოციქულთა, მღუდელთმოძღვართა და მოწამეთა, მამათა და მამამთავართა, ღირსთა და ქალწულთა და ყოველთა ღუთისა სათნო ყოფილთა, ზეცისათა და ქვეყანისათა შვიდთა კრებათა, ოთხთა პატრიარხთა შუამდგომლობითა და ჩვენს მწყემსმთავრის, ყოვლად სანატრელის უფალის კათალიკოზის ბესარიონის დამტკიცებით, ჭყონდიდელ მიტროპოლიტის გაბრიელის, გენათელის იოსების, შემოქმედელის ნიკოლოზის... ცაგარელის გრიგოლის, მთავარეპისკოპოზის იოსების, ნიკორწმინდელის გერმანეს, მიტროპოლიტის დასკალის დანიელის, ხინოწმიდელის მაქსიმეს, მიტროპოლიტის ბედიელის მაქსიმეს და ყოველთა იმერთა, ოდიშართა, გურიელთა, სამღვდელო, სამონაზნო მწყობრთა ღმერთსა და ყოველთა საღმთო დასთა შვილობით მოგართვი შენ, მეფე სოლომონ, მე, დადიანმა კაციამ, მე, გურიელმა მამიამ, ბატონიშვილმა გიორგიმ, ბატონიშვილმა თეიმურაზ, ერისთავმა როსტომ, დადიანის ძე მანუჩარ, ნიკოლოზ, გიორგიმ, გურიელის ძემ გიორგიმ, წულუკიძემ, ერთობით წერეთელმან, ერთობით მიქელაძემ, ერთობით აბაშიძემ, ერთობით ნიჟარაძემ, აგიასშვილმან, იასშვილმან, ლორთქიფანიძემ, მხეიძემ, ღოღობერიძემ, მაჭავარიანმან, მესხმან, ავალიანმან, იოსელიანმან და გიორგი ჩიქუანმან, ერთობით იმერმან დიდმან და მცირემან, ოდიშართ, ლეჩხუმთ, ჩიჩუამ, ფაღავამ, ახლედიან, ასათიან, აფაქიძე, მხეიძემ და ჩიქუანმან, დგებუაძე, ჩიჯავაძე, ჯაიან, ქოჩაქიძე, მიქაძე, ჯოლიამ, შელია, ქართველისშვილ, საჯაიამ და ერთობით ოდიშარმან დიდმან და მცირემან, გურიელთ, ერისთავ, მაჭუტაძე, ნაკაშიძემ და მალვაშვილებმა, ერთობით ჟორდანია, გეგენავა და ერთობით ნასელიშვილმა, გურიელმან დიდმან და მცირემან, ესე იმ სოფლის მსაჯულისა წინაშე მისატანი და ამ სოფელს ყოველთა მართლ-მადიდებელთ სახილველი წიგნი მოგართვით ასე, რომ ახალციხის ფაშამ ასეთი საშინელი და საზარველი სიტყვა შემოგვითვალა, რომ ადამის ტომსა არც პირველ სმენია და არც შემდგომად ისმინება, ამისთანა საშინელი სასმენელად საზარო სიტყვა "ტყვეს თუ არ გაყიდით არ იქნებაო". ახლა ამაზე ასე ერთპირობით დაგვიმტკიცებია ღვთის შუამდგომლობით, რომ სანამდის სული გვედგას არ იქნეს, არც ამაშიდ ერთმანეთს უსუსტოთ, ვიდრეც ერთმანეთს მიუდგეთ კიდეც მეფე სოლომონის მორჩილი და ბრძანების აღმასრუ¬ლებელი ვიქნეთ და გულის წმიდით ერთმანეთს მოუდგეთ ამაზე და არას შეწუხებისა და გაჭირვებისათვის ჩვენ ერთმანეთს არ უმტყუნოთ, და ამ საქმეზედ ჩვენი თავი არ დავიშუროთ და ამ საქმეშიდ ჩვენ ხელმწიფეს მეფე სოლომონს არ უსუსტოთ და არც ამისთანა საშინელი ცოდვა ჩვენგან იქნეს ასე პირობა და სიტყვა მოგვირთმევია ღვთისა და კაცისათვის. აწ ვინც და რამაც ძემან კაცისამან ეს შეშალოს დიდმან ან მცირემან, ისემც შეიძლების სჯულისაგან უსჯულოსა მეცნიერებისაგან, მასმცა რისხავს თავად დაუსაბამო ღმერთი და ყოველნი ამათ ზემოწერილნი წმინდანი ზეცისანი და ქვეყანისანი ხორციელნი და უხორცონი მასცა ედების კეთრი გეზისა, შიშთვილი იუდასი, ძრწოლა კაენისა, მეხტეხილობა დეოსკორესი და მათ ზემოწერილთა მადლთაგან შეჩვენებული ვიყოთ თუ ეს შევშალოთ და ამაშიდ შეძლებისაებრ არ მივუდგეთ შეჩვენილნი ვიყოთ, სულით და ხორცით აწ და უკუნისამდე შვიდთა კრებათაგან და ყოველთა ეკლესიათაგან, ხოლო დამამტკიცებელი ამისი კურთხეულ იყოს სულით და ხორცით აწ და უკუნისამდე ამინ. მე არქიმანდრიტს სილიბისტროს დამიწერია ყოველთა მოწმობით და ერთხმობით ბრძანებული ესე ქრისტეს აქეთ ჩღნთ ქრისტეს შობის თვეს ლ დღესა ე: აწ ამის დამტკიცების მუშაკი კათალიკოზი ბესარიონ და მისი კრებული ერთობით ამას ვამტკიცებთ, რომ რამანც ხელმწიფემ ან დედოფალმან ან თავადმან ან აზნაურმან დიდმან ან მცირემან ამ სარწმუნოებაზედ ვინც მოკდეს ან ამ სარწმუნოების მიმდეგი და მეფის ერთგულებით თავისი დღით მოკდეს მაშინც და უსამართლოთ მის შვილი და მომავალი გაღარიბოს და წასახდენათ მოინდომოს უსამართლოთ ამათში წერილთაგან შეჩვენებული იყოს სულით და ხორცით ამინ. აწ რამანც ძემან კაცისამან ამათ შინა წერილი მოშალოს და მეფეს უსუსტოს ან ამ ხელით წერილს გარდახდეს და უსჯულოება ქმნას და ერთმანეთს არ მიუდგეს, ვინც იმას მიუდგეს ამ მომხმარეთ და შემწეთ ექმნეს ან შეიწყნაროს, ან უწიროს და - ლელს ან მოკვდეს და მიწა აღირსოს, შეჩვენებულ იყოს სულით და ხორცით განუხრწნელად ამ სოფელს მოწყვედით და იმ სოფელს იუდასთან კრულებით, ვინც ეს აღ(ას)რულოს და დაამტკიცოს საუკუნომცა არც ხსენება მისი სულით და ხორცით აწ და უკუნისამდე ამინ, მამშლელი წყეულ, დამამტკიცებელი კურთხეულ ამინ".

თურქები თავისას არ იშლიდნენ, "ტყვეს თუ არ გაყიდით, არ იქნებაო" და იმერთა მეფეს და მის სამეფოს განადგურებით ემუქრებოდნენ.

1760 წელს ახალციხეში ზავზე მოსალაპარაკებლად ჩასულ მარიამ დედოფალს იბრაჰიმ ფაშამ მშვიდობის სანაცვლოდ ტყვეთა სყიდვის აღდგენა მოსთხოვა. "ვიდრე ჩემი ქმარი ცოცხალია, თავისი საბრძანებლიდან დიდ სულთანს ქართველ ტყვე ქალებს აღარ მიჰყიდისო", - უპასუხია დედოფალს. იბრაჰიმი 20 000-იანი ლაშქრით შემოესია იმერეთს, მაგრამ დამარცხდა.

1763 წელს 13 ათასი თურქის შემოტევაც მოიგერია სოლომონმა. ამ ბრძოლას მალე კიდევ მოჰყვა მტრის რამდენიმე დიდი ლაშქრობა.

აღმოსავლეთის მხრიდან მომხვდურ თურქებს ერეკლემ გზა გადაუჭრა და იმერეთში არ გადაუშვა. ამბობდენ 100 ათასი კაცი შეაგროვეს თურქებმა, რათა "დიდი და პატარა საქართველო" - ქართლ-კახეთი და იმერეთი ერთიანად გაენადგურებინათ.

1765 წელს თურქებმა გურია დაიპყრეს. 1766 წელს იმერეთს შეესივნენ, სვერის ციხე აიღეს, სოლომონი ტახტიდან გადააყენეს, მის ნაცვლად მეფედ მისი ბიძაშვილი, თეიმურაზ მამუკას ძე დასვეს, რომელიც თურქებს შეჰპირდა, რომ "ტყვის სყიდვას" ხელს არ შეუშლიდა. სოლომონმა ოთხი კაცის თანხლებით თავი მოდინახეს ციხეს შეაფარა და პარტიზანული ბრძოლა წამოიწყო.

ოსმალეთს ეს ლაშქრობა ძვირი დაუჯდა - 1200 ქესა (360 000 მანეთი), შედეგი კი სახარბიელო არ იყო - იმერეთში, ფაქტობრივად, ისევ სოლომონი მეფობდა. ისევ ზავის დადება არჩიეს.
1768 წელს ცხრაწყაროსთან სოლომონმა თავისი ერთგული იმერლებით დაამარცხა თურქები და მათ მიერ დადგენილი თეიმურაზი, რომელიც მუხურის ციხეში გამოკეტეს, საიდანაც ცოცხალი აღარც გამოსულა - მეფისა და ბიძაშვილის მოღალატეს მეხი დაეცა და მოკლა.

ახლა ჯერი მეორე მოღალატეზე - როსტომ რაჭის ერისთავზე მიდგა. როსტომი გარეგნულად ღვთისმოსავი კაცი იყო - ბარაკონის ახალი ტაძარი ააგო, 1755 წელს იერუსალიმში თავისი ხარჯით დედათა მონასტერი ააშენა, მრავალი ციხე და ეკლესიაც გაამაგრა და აღადგინა; "სახარება" და "ვეფხისტყაოსანი" ზეპირად იცოდა; მდიდარი წიგნთსაცავი ჰქონია და რაჭაში საღმრთო წიგნებსაც კი ბეჭდავდა (მიხეილ თამარაშვილის ცნობით, როსტომს და მის ძმას, ბესარიონ კათალიკოსს, 1751 წელს კათოლიკობა მიუღიათ). ძალზე მდიდარი გახლდათ - ოც ადგილას ეყენა პირუტყვთა ჯოგი. ეს თუ იყო მიზეზი, მეფემ მრავალგზის რომ აპატია ღალატი და შემოირიგა.

ერთი შეხედვით უცნაური და საშინელი რამ ჩაიდინა სოლომონმა: თავისი ძმა, 1769 წელს კათალიკოსად ნაკურთხი იოსები, ზავის დასადებად როსტომთან გააგზავნა, თან დააიმედა: "ხახულის ღვთისმშობელს ვფიცავ, არც ის და არც მისი შვილები არ დავხოცო და ისეთი პატივისცემით მივიღო, საარაკოდ დარჩესო". ამ სიტყვების იმედით წავიდა კათალიკოსი რაჭაში. ბარძიმზე შეჰფიცა როსტომს და მეფის სახელით უვნებლობა აღუთქვა. მართლაც, მშვიდად შეხვდა მოღალატეს მეფე, ოცი დღე გაგრძელდა ლხინი... მერე კი კურდღლებზე ნადირობა შესთავაზა როსტომს. სანადიროდ იაშვილის მამულში გაემართნენ. სწორედ აქ დაუგო მახე ერისთავს - დაიმარტოხელა როსტომი და მისი შვილები, შეიპყრო და დააბრმავა. მეფემ რაჭის საერისთავო გააუქმა და მისი უდიდესი ნაწილი სამეფო საკუთრებად გამოაცხადა. გაუწყრა კათალიკოსი, ტყუილი რატომ მათქმევინე, ღმერთს რა პასუხი გავცე საშინელ სამსჯავროზეო. "შემცდარხარ, კათალიკოსო, ერისთავის დაბრმავება გაშფოთებს, იმას კი ივიწყებ, თვით იმ ერისთავს საქრისტიანოს სამეფოს თვალების დათხრა რომ უნდოდა. არც სიტყვა შემიცვლია - არ მოვკალი და ისე მივიღე, მართლაც საარაკოდ დარჩებაო", - უპასუხა სოლომონმა.

ტახტის დაბრუნების შემდეგ საჭირო იყო ძლიერი მოკავშირის ძებნა. სოლომონმა ამ მიზნით 1768 წელს რუსეთში გაგზავნი ელჩი მაქსიმე ქუთათელი. მეფე რუსეთისგან ითხოვდა მფარველობას. ამავე დროს მეფე სპარსეთშიც აგზავნის ელჩობას ბესარიონ გაბაშვილის მეთაურობით და დახმარების თხოვნით. ოსმალეთთან დაწყებული ომის პირობებში რუსეთმა იმერეთში დიდი ძალა დაინახა. ნაბრძანები იყო, რომ გაებრუნებინათ არქიმანდრიტი, რომელიც სოლომონს აუწყებდა ამ ამბავს. ამასთანავე, გაეტანებინათ მისთვის საიდუმლო მრჩევლის, გრაფ პანინის წერილი, რომელშიც ის გამოხატავდა რუსეთის მთავრობის სურვილს, რომ სოლომონს ახლავე დაეწყო თურქეთის წინააღმდეგ მოქმედება. სასურველი იყო ასევე, რომ სოლომონი ჩასულიყო ერეკლესთან თბილისში და ეცადა მისი დაყოლიება. ასეთი იყო რუსეთის გეგმა იმ მომენტისათვის. რუსეთ–ოსმალეთის 1768-74 წლების ომის დროს ერეკლე და სოლომონი მზად იყვნენ, ოსმალეთის წინააღმდეგ ომი დაეწყოთ, მაგრამ ამისთვის რუსეთის დახმარებას ითხოვდნენ. რუსულ გეგმაზე თანხმობის ნიშნად სოლომონი 1769 წელს თბილისს ეწვია, სადაც ერეკლეს ეთათბირა. მათ შეიმუშავეს მოთხოვნები და რუსეთში ელჩების გაგზავნა გადაწყვიტეს.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე

<

123456789

>