ერში ალექსანდროს ვაფიდისი დაიბადა 1934 წელს პირეოსის ნიკეაში (ათენის გარეუბანი). მისი მშობლები მცირე აზიელ ბერძენთა ღვთისმოსავ გვარს მიეკუთვნებოდნენ. ათენის უნივერსიტეტის საღვთისმეტყველო ფაკულტეტის დამთავრების შემდეგ, 1960 წელს ალექსანდრე მონაზვნად აღიკვეცა ემილიანეს სახელით. ამის შემდეგ იგი განმარტოებით ცხოვრობდა მეტეორას სხვადასხვა უძველეს მონასტერში, ხოლო 1961 წელს დაინიშნა დიდ მეტეორაში უფლის ფერისცვალების მონასტრის წინამძღვრად, შემდეგ კი ქალაქ ტრიკალაში სულიერ მამად და მქადაგებლად. იმ დროიდან მოყოლებული მრავალი ახალგაზრდისთვის სულიერი მამა გახდა. ზოგიერთმა მათგანმა თავი მიუძღვნა მონაზვნურ ცხოვრებას, ზოგმა აირჩია ღვთისმოსავი ცხოვრება ერში, მაგრამ ყველა მათგანი თავს ერთ სულიერ ოჯახად გრძნობდა.
დროთა განმავლობაში ბერი ემილიანეს გარშემო შეიკრიბა საძმო, რომელიც 1973 წლის ბოლოს მეტეორადან ათონის მთაზე, სიმონ-პეტრეს მონასტერში გადავიდა. ბერი ემილიანე ამ მონასტრის წინამძღვარი იყო 1973 წლიდან 2000 წლამდე. პარალელურად ზრუნავდა დედათა მონასტრის მოწყობაზე და 1974 წლიდან მის მიერ დაარსებული ქალთა თემი ორმილიაში დასახლდა. დღეს ორმილიას მონასტერი საბერძნეთის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი და კეთილმოწყობილი მონასტერია, მასში 120 მონაზონია. მონასტერი არის ათონის სიმონ-პეტრეს მონასტრის მეტოქიონი. გარდა ამისა, სიმონ-პეტრეს მიეკუთვნება ათენში ამაღლების, სალონიკში წმინდა ხარლამპეს, პენდალოფოში წმინდა ნიკოდიმოსის მეტიოქიონები, ასევე წმინდა ანტონი დიდის, უფლის ფერისცვალებისა და ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის საფარველის მონასტრები - საფრანგეთში.
ბერი ემილიანე მჭიდრო სულიერ კავშირში იმყოფებოდა ბევრ თანამედროვე მოსაგრე მამასთან, როგორებიც არიან: წმინდა იუსტინე (პოპოვიჩი), წმინდა ეფრემ კატუნაკელი, ეფრემ ფილოთეველი, წმინდა სოფრონი (სახაროვი); ღირსი ამფილოქე, ჩერნოგორელი მიტროპოლიტი და ეპისკოპოსი ათანასე (ევტიჩი).
1995 წლიდან ბერი ემილიანე მძიმე ავადმყოფობამ აიძულა, თანდათან ჩამოშორებოდა იღუმენის მოვალეობებს. 2000 წელს მან იღუმენის კვერთხი მონასტრის ამჟამინდელ წინამძღვარს, არქიმანდრიტ ელისეს გადასცა და ამ დროიდან იმყოფებოდა ორმილიას მონასტერში, სადაც 2019 წლის 9 მაისს დაასრულა მიწიერი სიცოცხლე.
შეგონება ლოცვის შესახებ
ვიცით კი, თუ არა, რა არის ლოცვა და შეგვიძლია თუ არა ლოცვა? ბავშვობიდან გვასწავლიდნენ ლოცვას, მაგრამ, მიდის თუ არა ჩვენი ლოცვა სწორი გზით? ლოცვა არის სულის გზა ღმერთისკენ, მისი მიზანია მიაღწიოს ღმერთს და შეუერთდეს მას. თუ მარშრუტი არასწორად არის არჩეული, მაშინ მანქანა ან გემი ვერასოდეს მიაღწევს დანიშნულების ადგილს. თუ ჩვენი სული ლოცვის დროს არასწორ გზას დაადგება, ის ვერასდროს მივა ღმერთთან და დაემსგავსება მენავეს, რომელიც არაფერს აკეთებს გარდა ნიჩბების მოსმისა, მაგრამ შედეგად ერთსა და იმავე ადგილს ტკეპნის. ჩვენც, შესაძლოა, იმავეს განვიცდიდეთ და ამას ვერც კი ვაცნობიერებდეთ. მაშ, მოდით, გავერკვეთ, აღწევს თუ არა ჩვენი ლოცვა თავის მიზანს?
სრულიად ნათელია, რომ ადამიანი, რომელსაც არ უსწავლია ლოცვა, არსებითად უბედურია. მას არ აქვს შესაძლებლობა, მიაღწიოს ცხოვრებაში წარმატებას. მონაზვნად აღკვეცის შემდეგაც კი მაინც მიწიერი (და არა ზეციური) ადამიანი იქნება; გარდა ამისა, ის ვერ დაემსგავსება ანგელოზებს, თუ ვერ აითვისებს ლოცვის გამოყენების წესებს - ამ მშვენიერ საშუალებას გადაადგილებისა და ზღვათა გადალახვისა ანგელოზურ სამყაროში.
რაოდენ განუზომელია ჩვენი უბედურება! და ამას გრძნობთ, თუ ლოცვა არ ვიცით; განუზომელია! ეს ჩვენთვის ყველაზე დიდი ბოროტებაა! ის ვერ შეედრება სხვა ვერაფერს. თუ დავუშვებთ, რომ ვარსკვლავები და მათ შორის არსებული სამყაროები აფეთქდება და ყველაფერი, რაც ზემოთ არის და ქვემოთ, ნამსხვრევებად იქცევა, მაშინ ეს კატასტროფა უფრო მცირე იქნება იმასთან შედარებით, რასაც განვიცდით ჩვენ, როცა არ ვიცით, როგორ ვილოცოთ. საფრთხე ჩვენთვის გარდაუვალია ასეთი სულიერი უმეცრების შემთხვევაში.
რა არის ლოცვა? ეს არის სულის ეტლი, - ვთქვით ჩვენ. მოდით, ასეც ვთქვათ: ეს არის ატმოსფერო, რომელშიც სული ცოცხლობს. როგორ შეისუნთქავს ფილტვები ჰაერს? სწორედ ასევე სუნთქავს სული ლოცვით. რატომ მოვედით მონასტერში? რადგან აქ ლოცვითი ატმოსფერო სუფევს და ყველაფერი ლოცვით აღესრულება. თუ ლოცვა არ აღესრულება ან არასწორად აღესრულება, მაშინ როგორ გავხდეთ სულიერი ადამიანები? სწორი ლოცვა აწესრიგებს ყველაფერს, განდევნის ყოველგვარ სირთულეს, პრობლემას, ტანჯვას, ცოდვებს - მოაწყობს ყველაფერს; და მას ასევე შესწევს ძალა სასწაულები მოახდინოს ჩვენს გზაზე, ღვაწლსა და ცხოვრებაში.
თუ ჩვენ არ გვაქვს შინაგანად სულის სიმდიდრე, სიხარული და მშვიდობა, თუ არ გვაქვს მყისიერად ხელშესახები, ცხადი, დიდებული ნაყოფი, მაშინ ამის მიზეზი არის ის, რომ არ გვინდა ეს ნაყოფი ან ლოცვის უნარი არ გვაქვს. თქვენ „ითხოვთ და ვერ მიიღებთ“/„გსურთ და არა გაქვთ“ (იაკ. 4.3), როგორც შესანიშნავად ამბობს ქრისტეს ძმა იაკობი, მაგრამ `არა გაქუს, რამეთუ არა ითხოვთ~/„ვერ იხვეჭთ, იმიტომ, რომ არ ითხოვთ“ (იაკ. 4.2). საქმე ის არის, რომ არ ვითხოვთ და თუ ვითხოვთ, ცუდად ვითხოვთ: „ბოროტად ითხოვთ“/„ბოროტად ითხოვთ“ (იაკ. 4.3), - განაგრძობს მოციქული.
ჩვენ მონაზვნებს, სხვებზე მეტად, გვახასიათებს გონებრივი საქმე - იესუს ლოცვა. განსაკუთრებული გულმოდგინებით აღვასრულებთ მას დიდი მარხვის დღეებში. დღევანდელი ქადაგება შესავალი ხასიათისაა, ამიტომ ვიდრე გონიერი ლოცვის თეორიას ჩავუღრმავდებით, ზოგადად ლოცვაზე ვისაუბროთ, რადგან ლოცვა ყველაფერია. თუ ლოცვა არ ვიცი, როგორც უკვე ვთქვი, არაფრის კეთება არ ვიცი. ჩემთვის ყველაფერი კატასტროფულად მთავრდება, ანუ თვითკატასტროფით.
კიდევ ერთ რამეს ვიტყვი: მეჩვენება, ჩემო მამებო და ძმებო, რომ ჩვენ არ ვლოცულობთ ჭეშმარიტად და, თუ ვლოცულობთ, მაშინ არა სრულად. ჩვენი ლოცვა არის მოუხერხებელი, უძლური, შთაგონების გარეშე, სულიწმინდას მოკლებული. და მხოლოდ მას (ღმერთს), ვინც ლოცულობს ჩვენში, ამაღლებს ჩვენს ლოცვას ზეცად. ლოცვა სრულდება სულიწმინდით, რომელიც შეიწყნარებს ადამიანის სულს, როდესაც შეუერთდება მას და არა მოკვდავ სხეულს. როგორც წესი, ჩვენ გვაჯადოებს და ჩვენს სულს გაიტაცებს სხვა საგნები, რაც დღეს ჩვენთვის უმნიშვნელოვანესია და საბოლოოდ კი გვავიწყდება, რომ მონაზონი, უპირველეს ყოვლისა, - მლოცველია.
რა არის ჭეშმარიტი ლოცვა? დღეს ჩვენ შევეცდებით აგიხსნათ, როგორ ხდება ეს, რათა შევუდგეთ თავად საქმეს. განსაკუთრებით დიდი მეტეორიდან ჩამოსულთათვის (მამა ემილიანე გულისხმობს მის სულიერ შვილებს, დიდი მეტეორას მონასტრის ძმებს, რომლებიც მასთან ერთად მოვიდნენ 1973 წელს სვიატოგორსკის სიმონ-პეტრეს მონასტერში, რომელიც მაშინ გაპარტახებული იყო. – რედ. შენ.), ამას დიდი მნიშვნელობა აქვს. აკი ჩვენ მივატოვეთ შეჩვეული ადგილები სულიერი ზრდის პირობებისა და შესაძლებლობათა არქონის გამო, ლოცვაში დაბრკოლებათა გამო. და, მიუხედავად იმისა, რომ ასე გვინდოდა, გახსოვდეთ, რომ საბოლოოდ შევწყვიტეთ ამაზე საუბარი, რადგან ბევრი სირთულე არსებობდა, რაც ლოცვაში გვიშლიდა ხელს.
ახლა კი წმინდა მთაზე ვერაფერი გაამართლებს ჩვენი მხრიდან ლოცვის უგულებელყოფას. მეტეორიდან ჩვენი გამგზავრება ყოველგვარ აზრს დაკარგავს, თუ იესუს ლოცვას არ მივუძღვნით თავს და ჩვენი ჩამოსვლა ათონზე სხვა არაფერი იქნება, თუ არა თვითმოტყუება და მზაკვრობა ღვთის წინაშე. ამიტომ, გთხოვთ, განსაკუთრებით გულისხმავყოთ დღევანდელი საუბარი.
უპირველეს ყოვლისა, ლოცვაზე საუბრისას, უნდა აღინიშნოს, რომ ის არასოდეს ხდება თავისთავად. ვერ ვიტყვი, რომ ვლოცულობ, თუ ჩემი ლოცვა არ არის დაკავშირებული სხვა საგნებთან, რაც მას ახლავს თან. თქვენ არ შეგიძლიათ ერთი მეორისგან გამოყოთ; მაგალითად, როდესაც პავლე მოციქული საუბრობს რწმენაზე (რომ. 4.3 და შემდეგ), იგი საუბრობს არა მხოლოდ რწმენაზე, არამედ საქმეებზეც, რაც გულისხმობს ისეთ რწმენას, რომელიც ვლინდება საქმეებით.
ასეა სხვა მრავალი თვალსაზრისითაც. ლოცვა დაკავშირებულია ღვთისმსახურებასთან, განსაკუთრებით - საღვთო ზიარებასთან. მათ გარეშე ლოცვა შეუძლებელია; მათ გარეშე ის ცრუა. მეორე მხრივ, ღვთისმსახურებაზე დასწრება და საღვთო ზიარება უშედეგო გახდება ინტენსიური სულიერი ლოცვის გარეშე - შინაგანი, ძლიერი, სულის სიღრმიდან ამოხეთქილი ლოცვისა და სხვა არაფერი იქნება, თუ არა უფლის სახეში ტალახის შეყრა, მისდამი თვალთმაქცური სიყვარული. და რაკი ღმერთთან არაფერი გვექნება საერთო, ერთ დღესაც მოვისმენთ მისგან: `არა გიცნი თქუენ~/„არ გიცნობთ თქვენ“ (მთ. 25.12; ლკ. 13.25).
სულიერი ცხოვრების შემადგენელი ეს ორი ნაწილი ხელიხელჩაკიდებილი დადის. პირველი - ესაა სიცოცხლე წმინდა საიდუმლოებებში; მეორე არის ის, რასაც დღეს ვაანალიზებთ, ძირი, ფესვი, მისტიკური ცხოვრების ცენტრალური წერტილი, ანუ ლოცვა. ღვთისმსახურებაში მთავარია საღვთო ზიარება. რატომ არის ეს აუცილებელი ადამიანისთვის? რადგან, როდესაც ვლოცულობთ, ვგულისხმობთ, რომ ვიღაცის მიმართ ვლოცულობთ და ეს ჩადებულია სიტყვის სემანტიკაში.
როდესაც ვსაუბრობთ შინაგან, გონებრივ საქმეზე, ჩვენ მას ვუწოდებთ არა „გონიერ ლოცვას“, არამედ უბრალოდ ლოცვას. როდესაც საქმე ეხება რომელიმე ადამიანისთვის ლოცვას, ბერძნულ სიტყვას „ლოცვა“ ემატება სუფიქსი „თვის“ და მაშინვე ირკვევა, რომ იგი მოიაზრება, როგორც გზა კონკრეტული ადამიანისკენ, მასთან დასაკავშირებლად, ეს მაშინ, როცა „ლოცვა“ არის, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მდგომარეობა და სიამოვნების მიღება, სადაც ღმერთია. ამიტომ ლოცვა არის მიმართვა ვინმესთვის. მაშასადამე, ლოცვის განსახორციელებლად ამ ადამიანის არსებობა აუცილებელია. საეკლესიო ლიტურგიკულ ცხოვრებაში მე ვუერთდები ქრისტეს და ვხდები მისი სხეულის ნაწილი. თუ მე ქრისტეს ნაწილი ვარ, მინდა ვიყო მისი ცოცხალი წევრი, მაშინ მე უნდა ვიყო ქრისტეს თვისებათა თანამონაწილეც, რათა დავიტიო ისინი და მიმოვცვალო თვისებანი, როგორც ეს მოხდა ქრისტეს ორ ბუნებაში. ეს შესაძლებელია საღვთო საიდუმლოებათა ზიარების წყალობით, რაც მაქცევს ჩემი თავის - ქრისტეს თვისებათა მოზიარედ.
ამიტომ ღვთისმსახურება და საღვთო ზიარება განუყოფლად არის ერთმანეთთან დაკავშირებული. რას გვაძლევს ეს ჩვენ? Gგვეხმარება, რათა შევიგრძნოთ ცოცხალი ღმერთის ყოფნა. რას ელის ღმერთი ჩვენგან? იმას, რომ მე ვესაუბრებოდე მას და პირდაპირ მივმართავდე მას, რომელიც ჩემთან მოვიდა. ასე რომ, ღვთისმსახურების წყალობით, ის გამომიწვდის თავის ხელს და მე ლოცვის წყალობით მივილტვი მისკენ, ვიდრე ჩვენი სრული ერთობა არ შედგება.
ჩემი ეს პირადი გარდასახვა მისტიკურ უწყვეტ გზას მიუყვება და, ფაქტობრივად, როგორც უკვე ვთქვი, ლოცვის წყალობით ხორციელდება. ის, რაც ეკლესიაში სრულდება მწუხრის ლოცვაზე ან ღვთისმსახურებაზე საღვთო ზიარების დროს, შემდეგ გრძელდება ლოცვით. ვერ ვიტყვი, რომ ეკლესიაში წავალ, თუ მანამდე არ ვილოცე. არ ღირს წირვაზე სიარული და უსარგებლოა ზიარება, თუ მუდმივად არ ლოცულობ; და გულმხურვალე ლოცვა ვერ დაგვეხმარება, თუ არ მივიღებთ მონაწილეობას იმ ყველაფერში, რაც ახლა ვთქვით.
ლოცვას აქვს თავისი, სრულიად განსაკუთრებული და იდუმალი ადგილი, სადაც ის კულტივირდება. ყვავილის გასაზრდელად საჭიროა მიწა ამოვთხაროთ, სასუქი შევიტანოთ და ყველაფერი, რაც საჭიროა, გავაკეთოთ. თუ დაგავიწყდებათ სასუქი ან შეუფერებელს აირჩევთ, მაგალითად, ქვიშიან ნიადაგს, მაშინ ჩითილების დარგვას აზრი არ აქვს. ასევე ლოცვაც არ გამოიღებს ნაყოფს და არ ამაღლდება შენს თავზე მაღლა (და უნდა გარდაემეტოს ღრუბლებსა და ზეცას), როდესაც ვერ მოიხვეჭს თავის იდუმალ ადგილს და არ იქნება ნასაზრდოები მღვიძარების, მონდომებისა და მარხვის სასუქით.
თუ მე თვითონ არ ვასრულებ ღამისთევის ლოცვას (არ ვგულისხმობ ეკლესიაში, სამონასტრო მსახურებისთვის გამოყოფილ მღვიძარების ლოცვას განსაზღვრულ საათებში, რადგან ეს განსაკუთრებული საკითხია და ეხება ღვთისმსახურებას, და არა ლოცვას), მაშინ მე ვლოცულობ საკუთარი თავის განსაკითხავად. თუ არ ვარ ფხიზლად, არ ვმარხულობ გამუდმებით, არ ვარ მოშურნე, ანუ არ ვაკეთებ იმას, რაც შეავსებს ლოცვის სრულიად განსაკუთრებულ სივრცეს, მაშინ ვლოცულობ საკუთარი თავის განსასჯელად. მაშ ასე, ამ დაზუსტების შემდეგ, მოდით, უფრო ახლოს მივაპყროთ მზერა ლოცვას - ჩვენი საუბრის საგანს - და გადავდგათ ნაბიჯი წინ.
რა არის ლოცვა? მე ვერ მოგცემთ ამის რაიმე მკაცრ განმარტებას. გადაშალეთ წმინდა იოანე კიბისაღმწერელი ან იოანე დამასკელი, ნებისმიერი წმინდა მამის თხზულებანი და დაინახავთ, რომ თითოეულ მათგანს აქვს შესანიშნავი განმარტებები, რომლებიც ჩვენთვის ძალიან სასარგებლოა. მაგრამ მე მოგითხრობთ იმაზე, თუ რა არის ლოცვა და როგორ განვიცდით მას ჩვენს სულიერ ბრძოლაში, ანუ არა ობიექტურად, რა არის ლოცვა, არამედ სუბიექტურად: როგორ ვცხოვრობთ ლოცვაში, რას გრძნობს ის ადამიანი, ვინც ლოცულობს.
ჩვენ უკვე ვთქვით, რომ ლოცვა არის გზა ღმერთისკენ, მაგრამ ღმერთი უხილავია. ის ზეცაშია, მე კი ქვემოთ, დედამიწაზე. ის არის ნათელი, მე კი ბნელი. თქვენ იცით, რა საშინელია, თუ ბნელი გაიმარჯვებს ნათელზე! განა შესაძლებელია, რომ ბნელმა გაანადგუროს ნათელი, ისევე როგორც ნათელი ანადგურებს ბნელს?! ლოცვისას აუცილებელია განადგურდეს ჩვენი სულის წყვდიადი, უსათუოდ, ღვთის შეწევნით, რათა შევიდეთ სინათლის ადგილზე და თავად გავხდეთ ნათელი. იცით, რას ნიშნავს ხორცისთვის სულის საუფლოში შესვლა? ხორცისთვის, რომელიც ვერ დაიმკვიდრებს ღვთის სასუფეველს (1 კორ. 15.50), საღვთოში შესვლა? აცნობიერებ განა, როგორ შეიძლება დაიტიოს ღმერთი, რომელსაც ვერაფერი იტევს, ადამიანის სულმა, რომელიც, გარდა იმისა, რომ მცირეა, ასევე დაბინძურებულია ვნებებით, გულისთქმებით, სურვილებითაა აღსავსე!
ამიტომ, ლოცვის დაწყებისთანავე, მაშინვე ვგრძნობ გადაულახავ დაბრკოლებას, რომელიც მაშორებს ღმერთს, საკუთარ თავს აღვიქვამ ხორციელად, ხორციელ ადამიანად (სიტყვას „ხორცს“ ვიყენებ სახარებისეული მნიშვნელობით და არა იმ გაგებით, რომ სული არ მქონდეს), ვხვდები, რომ მე ვარ ხორცი, ის (ღმერთი) კი სული. ღმერთის ტრანსცენდენტურობასთან, მისი დიდების სიწმინდესა და ბრწყინვალებასთან შედარებით, მაშინვე ვაცნობიერებ ჩემს უძლურებას და შევდივარ საშინელ ბრძოლაში, შეჯიბრში, რომელიც ასე კარგად არის აღწერილი ძველ აღთქმაში იაკობის შერკინების სურათებში (დაბ. 32-30) მის ცნობილ კიბეზე. მე, უმნიშვნელო ადამიანმა, უნდა დავიპყრო სამოთხე და უფლის ციხე-სიმაგრეებს ალყა შემოვარტყა, მოვიპოვო მისი კეთილგანწყობა და დავუმორჩილო ჩემს სულში შთაფლულ საკუთარ სურვილსა და მისწრაფებას!
ამრიგად, დასაწყისში ლოცვას განვიცდით, როგორც შერკინებას. მაგრამ ყურადღება მიაქციეთ, რომ მე არ ვგულისხმობ მძლეველ ფიქრებთან ბრძოლას (რომ მიჭირს ლოცვა, რომ ძლივს ვუყრი ჩემს აზრებს თავს ერთად ან ვცდილობ, ძილს მოვერიო ან მუხლის ტკივილს ვძლიო, ან ქავილი მეწყება და არ ვიცი, როგორ მოვიქცე, ვცდილობ არ მოვიქავო) და არც ბრძოლას შიმშილთან, როცა მინდა საჭმელად გასვლა, მაგრამ ვამბობ: „არა, მე ვაგრძელებ ლოცვას!“ ეს მხოლოდ სულის მეცადინეობაა და სხვა არაფერი - ეს არ არის მთავარი. ვგულისხმობ ბრძოლას, რომელიც გვაქვს არა საკუთარ თავთან, არამედ ღმერთთან (შეადარეთ ლოცვის, როგორც ბრძოლის გამოცდილების მსგავსი აღწერა მიტროპოლიტ ანტონ სუროჟელის თხზულებაში).
ამრიგად, ჩემი პირველი გამოცდილება არის ჩემ წინაშე არსებული გადაულახავი დაბრკოლების, საკუთარი უმნიშვნელობის განცდა და, შედეგად, ღმერთის ტრანსცენდენტულობის გაცნობიერება, იმ დრამატული ბრძოლის გამოცდილება, რომელსაც მე ვაწარმოებ მასთან (ღმერთთან). წარმოიდგინეთ: მავანი კაცი სცემს ჰაერს. მოწინააღმდეგის არარსებობის შემთხვევაში ის ადვილად მიმართავს თავის დარტყმებს იქით, სადაც მოისურვებს. როცა სიცარიელეს ებრძვის, ოდნავი წინააღმდეგობაც არ ხვდება. თუმცა, მოწინააღმდეგის არსებობისას, ის მყისიერად მოიკრებს ძალ-ღონეს, მისი მუშტები შეიკვრება, კუნთები დაიძაგრება. როდესაც წინააღმდეგობას წააწყდება, ხვდება, რომ არა მხოლოდ ის ურტყამს, არამედ მასაც ურტყამენ. თუ ღმერთთან ასეთი ბრძოლის განცდა არ მაქვს, ეს ნიშნავს, რომ ლოცვას ჯერ არც კი შევდგომივარ.
მაგრამ, დავუშვათ, რომ შევუდექით ლოცვას და დავიწყეთ მასთან ბრძოლა. ის წინააღმდეგობას გვიწევს, მეც ვიბრძვი და, საკითხავია, მე გავიმარჯვებ, თუ ის. სხვა გზა არ არის, გარდა იმისა, რომ დავეცე სისხლით მორწყული, ან დავამარცხო იგი და მოვისმინო: `შენ მძლიე მე~. სწორედ ეს ესმოდათ წმინდანებს, რომლებმაც ის (ღმერთი) თავიანთ მორჩილად აქციეს.
თუ გავჩერდები, ძლეული ვიქნები და სამუდამოდ უიღბლო დავრჩები. ვერ ვიტყვი, რომ ვმუშაობ, ვცხოვრობ, ვლოცულობ, თუ ამ ბრძოლაში ვერ გავიმარჯვებ და, მით უმეტეს, თუ არც დავიწყებ მას. მაგრამ დავუშვათ, მე უკვე მაქვს მსგავსი შეგრძნებანი და გამოცდილება. გამოვედი ბრძოლის ველზე, ჩავები ღმერთთან ბრძოლაში, რომლის დროსაც მივხვდი, რომ ვიბრძოდი არა მუშტებით, არა ხელებით, არა ფეხებით, არამედ საკუთარი გონებით. ბრძოლა ჩემი სულის დახმარებით ხორციელდება, ანუ გონებრივად მიმდინარეობს.
რასაც ძალუძს ჩემი ღმერთთან შეერთება - ჩემი სულია, თუმცა ჩვენი სული ხორცი ხდება ყოველდღიურ ცხოვრებაში, რადგან ამბობს ღმერთი: „ხორცია“ იგი (დაბ. 6.3). სულს სჩვევია ამაღლდეს, ილტვოდეს ზევით, ისწრაფვოდეს სულიწმინდისკენ და შეუერთდეს მას - მხოლოდ მაშინ აღივსება მისი ჰიპოსტასი. დედამიწაზე კი იგი ჩემს ნებას უკავია: მან უნდა იცოდეს, რით ვსაზრდოობ ან რას დავწერ დოკუმენტში, როგორ მოვაგვარებ პრობლემას, სად გავდებ გზებს წმინდა მთაზე, როგორც ის, ასევე ეს... ამრიგად, ჩემი სული თავად ემსგავსება დოკუმენტს, გზას, ნებას, რასაც გინდა კიდევ. მას შთანთქავს ხორცი, ჩემი სულიერი ძალები და სულ უფრო მეტად ვშორდები ღმერთს, რომელიც ჩემთვის აბსოლუტურად შეუვალი ხდება.
ამიტომ აუცილებელია სულიერი ძალების, ჩემი ყოფიერების სულიერი ბუნების დამუშავება, რომელიც ღვთის მიერაა მოცემული, მე უნდა ვესაუბრო მას, განვავითარო სულიერი შეგრძნებანი, რომელსაც ეწოდება `გონიერი~, რადგან სწორედ ისინი ეხება ღმერთს. გონება ღმერთისკენ მიემართება, აღწევს მას და, შეიძლება ითქვას, ესაუბრება მას. ამრიგად, აზრი, რომელიც მთლიანად უერთდება გონებას, მოაბრუნებს ჩემი არსებობის სულიერ ყოფიერებას ღმერთისკენ.
და მაშინვე მეუფლება მასთან დიალოგის, უფრო სწორად, ყვირილის განცდა, რადგან ვიბრძვი, მაგრამ ჯერ ვერ გავიმარჯვე. ღმერთი შორს არის. მე აქ ვარ და ღმერთი ზეცაშია. მე ხრწნადი ვარ და ის უხრწნელი. მე ვარ მიწა, ის კი ეთერი. ის არის ზეციური. ის სხვა რამეა. როგორ შემიძლია ღმერთთან შეერთება, მასთან საუბარი? მას უბრალოდ ვერ მოვუხმობ! ამიტომ ვყვირი. როცა ვერ ვხედავ, სად არის თანამოსაუბრე, გავდივარ აივანზე და ვეძახი: „მამა თეოქტისტე!“ და თუ სადმე ახლოსაა, მიპასუხებს. როცა გავიგებ, ჩემი თხოვნით მივმართავ მას.
ვიდრე ისეთ ადგილას ვართ, საიდანაც ღმერთს ვერ ვხედავთ, არ გვესმის მისი, არ ვფიქრობთ ღმერთზე და არ ვიცნობთ მას. ჩვენ ვცხოვრობთ სრულ უმეცრებაში, ფაქტობრივად, სრულ დავიწყებაში. ღმერთი არ მახსოვს და არ ვიცნობ. ამიტომ გამუდმებით ვუყვირი მას, რათა შემიწყალოს და მიპასუხოს. როცა ის მიპასუხებს, შემიძლია დიალოგში შევიდე. ასე იწყება ლოცვა! ახლა ჩვენ შევიტყვეთ იმ გამოცდილების შესახებ, რომელსაც ადამიანი განიცდის ლოცვის დაწყებამდე. მაგრამ როგორც ხედავთ, ჩვენ ჯერ კიდევ არ დაგვიწყია ნამდვილი ლოცვა. ლოცვას განვიცდით მის მოძრაობაში; თავიდან ის სულის სიღრმიდან ამოხეთქილ ძახილს ჰგავს. ლოცვა შესაძლებელია ტუჩებით ან ხმამაღლა. ზოგჯერ ლოცვა წარმოითქმის პირს, სასასა და ყელს შორის, ზოგჯერ კი - გულის შიგნით. მაშინ სახმო იოგების ნაცვლად გულის იოგები მუშაობს. ამაში როდი მდგომარეობს საქმე, არამედ იმაში, რომ ჩვენ ლოცვას სიღრმიდან აღმოვთქვამთ. ვინც ბრძოლაში ჩაება, მიხვდება ამას, განასხვავებს და ნახავს: როდის მეტყველებს ბაგეებით, როდის - გულით; იდეალურ შემთხვევაში სული მეტყველებს გულში. თანდათან სული აღწევს ასეთ მდგომარეობას და სწავლობს. როცა ადამიანს ბევრჯერ ვხედავ, უკვე თვითონაც ვცნობ. აქაც იგივეა. ტუჩები მოძრაობს თუ არა, მნიშვნელოვანია მხოლოდ ის, რომ სიღრმიდან იყოს ამოხეთქილი ძახილი, როგორც ხმამაღალი ხმაური, ძვრა მიწისა, რომელიც შეაძრწუნებს ცას და ბოლოს ღმერთს აიძულებს უპასუხოს სიტყვებით: „რას შემომბღავით?“ (გამ. 14.15).
შეგიძლიათ პირდაპირ დადგეთ, აჩვენოთ თქვენი დაძაბულობა, სწრაფვა, მღელვარება, მზადყოფნა ან მუხლი მოიდრიკოთ თავმდაბლობისა და უღირსობის ნიშნად. შეგიძლიათ პირქვე დაემხოთ თქვენი წარსული ამაოების აღიარების გამო, რათა უფალმა სწრაფად შეგიწყალოთ, ან იაროთ, თან ფსკვნილი დამარცვლოთ, ილოცოთ ხმამაღლა ან თქვენთვის, სცადეთ სძლიოთ თქვენს უძლურებას და ძილს. შეგიძლიათ იშრომოთ თქვენი სასოწარკვეთის გასაფანტავად ან მთაზე ახვიდეთ და იქიდან დაეშვათ, ქვები გადაიტანოთ თქვენი დაუძლურებული ხორცის წვრთნის მიზნით (რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში, როდესაც სული უკვე მზად იქნება, ხორცი მაინც სუსტი დარჩება). თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ ლოცვის ნებისმიერი სახეობა და ფორმა, მაგრამ თქვენ უნდა იგრძნოთ ღმერთის მიმართ ძახილი, რომელიც თქვენი სულის სიღრმიდან ამოხეთქავს. ბევრჯერ ვიმეორებ: „მამა თეოქტისტე!.. მამა თეოქტისტე!..“ - და მხოლოდ მეხუთე, მეათე, მეოცე ჯერზე მიაღწევს ჩემი ხმა მის ყურამდე, რადგან, როდესაც რომელიმე ბორცვის მიღმა იმყოფება, ან იმ დროს ლოცულობს, ან ფსალმუნებს გალობს, მას არ ესმის ჩემი ხმა.
მე მომიწევს მისი გაღვიძება, როგორც მოციქულმა გააკეთა, რომელიც მიუახლოვდა უფალს სიტყვებით: „უფალო, გძინავს? (შდრ.: მთ. 8.24–25), ვერ ხედავ, რა ქარიშხალი ამოვარდა?“ და უფალი ადგა (აკი მას არ ეძინა) და უთხრა: „დამშვიდდით“ (შდრ.: მთ. 8.26); `დადუმენ და პირი დაიყავ~/„და უბრძანა ზღვას: „დაყუჩდი, დაცხრი!“ (მრკ. 4.39) და მაშინვე ჩადგა ქარიშხალი. რაღაც მსგავსი ხდება ლოცვის დროსაც - ჩვენი მღელვარებით აღსავსე შეძახილი ისეთი ძლიერი უნდა იყოს, რომ თითქოს ეს-ესაა გული გაგვეგლიჯება. სწორედ ეს სურს უფალს ჩვენგან.
მაგრამ განა ღმერთი ამის გარეშეც არ გვისმენს, განა მან არ იცის ჩვენი ყოველი საჭიროების შესახებ? რა თქმა უნდა, ესმის და იცის! ის მოითხოვს ჩვენგან ვილოცოთ, ჯერ ერთი, რათა ნათლად გავაცნობიეროთ საკუთარი სურვილები, მეორეც, ვიგრძნოთ ჩვენი უმწეობა და მოთხოვნილება ღმერთისა, და მესამე, ვისწავლოთ ღმერთის წინაშე თხოვნა. თუ ის მყისვე დაიწყებს იმ ყველაფრის მოცემას, რაც გვსურს, ჯერ კიდევ მანამ, ვიდრე გავაცნობიერებთ, რასაც ვითხოვთ, მაშინ ისეთივე მარტივად, როგორც მისგან მივიღეთ ის, რასაც ვითხოვდით, დავკარგავთ მას . თუ მამაშენი მილიონებს გაძლევს, ადვილად გაატან ქარს. თუმცა, თუ თავად დაღვრი ოფლს, რომ დღეში ორმოცდაათი დრაქმა გამოიმუშავო თქვენი შრომის საფასურად, მიხვდები, როგორ დაზოგო ფული და იგრძნობ, რის ფასად იშოვება ფული. შენ მათ დაუდევრად არ გაფლანგავ. აქაც ზუსტად იგივეა: რათა ღვთის სიკეთე ქარს არ გავატანოთ, ის მას შეგვაგრძნობინებს უდიდესი დაძაბულობისა და სულის სიღრმიდან ამოხეთქილი ძახილის წყალობით.
თავისუფლებისკენ მიმავალ გზაზე
ნაწილი 1
სულისთვის აუცილებელია, განიცადოს დევნა, განმარტოება ოთხ კედელში, იგრძნოს უარყოფა და დაინახოს საკუთარი სიშიშვლე და ცოდვა. შემდეგ დადგება გადაწყვეტილების მიღების კრიტიკული მომენტი - აიფაროს ლეღვის ფოთლები და დაემალოს ღმერთს ან დადგეს მის წინაშე სიტყვებით: `აი, ღმერთო ჩემო, შიშველი სული~.
როდესაც აღიარებს თავის სიშიშვლეს, ცოდვილობას და უმნიშვნელობას, მიიღებს ბიძგს სინანულისკენ, მაგრამ მონანიების დრო ჯერ არ დამდგარა. და ის აკეთებს უკუქცევით წრიულ მოძრაობას და მოდის საკუთარ თავთან ისეთი, როგორიც ღმერთმა შექმნა, ამავდროულად იძენს გაქცევის, ხეტიალის, ღმერთის ძიების სურვილს. ღმერთის შურისგება ჯერ კიდევ შორსაა.
მანამ ჩვენი სული დაკავებულია ასკეტიზმით - წინასწარი მომზადებით ღმერთის მისაღებად, საშუალებით, რომლითაც შეგვიძლია მოვუხმოთ უფალს და მოვიზიდოთ მისი მადლი, მისი მეორე საქმე და გამოცდილება არის ღვთის მადლი, რომელიც ეფინება მას და აზიარებს უქმნელ, საღვთო ენერგიებთან. ამ ეტაპზე შესამჩნევია ღმერთთან ზიარების პირველი ნიშნები, ნამდვილი და გამოცდილებით განცდილი ზიარებისა.
ღმერთის შეცნობით სული იწყებს საკუთარი თავის შეცნობას, ხსნის თავის საიდუმლოებებს, ქვეცნობიერს, და აღმოაჩენს, რაც ხდება მასში. ეს აღმოჩენა აყენებს მას რთული არჩევანის წინაშე: დაეცეს თუ ადგეს. დაცემა – ეს ნიშნავს საკუთარი ქვეცნობიერის სიბილწის დამალვას, ან შესაძლოა - შემცვლელის პოვნას და ამით საკუთარი დაცემის მოზღუდვას.
თუ სული გადალახავს ამ დაბრკოლებას, მაშინ ის დაადგება ღმერთისკენ მიმავალ გზას და დაიწყებს ქვეცნობიერისა და მისი ფარული კუთხეების განწმენდას ღვაწლის, ღვთის მიმართ ღაღადის, ცრემლების წყალობით. სული მკვეთრად იგრძნობს ღმერთის ძიების საჭიროებას, რომელიც ჯერ კიდევ შორს არის მისგან.
მაგრამ ახლა სული უკვე მომწიფებულია, რათა განიცადოს სინანული, რომელიც არ არის მხოლოდ კარის გახსნა - ის განხმულია ღვთის მადლის წყალობით, როდესაც გააშიშვლა მთელი ქვეცნობიერი - არამედ ზეციური კარიბჭის გახსნა, რომლითაც ღმერთი გარდამოდის.
სულის სიუხეშე იმსხვრევა, გულის ხორცი ირღვევა, სული შიშვლდება, ხოლო ღმერთი, რომელსაც სურს მისი განათლება, გვიგზავნის პირველ ნიჭს - თავისუფლებას. რას ნიშნავს თავისუფლება? განთავისუფლებას ქვეცნობიერის ბორკილებისგან, განთავისუფლებას სურვილების, ნებისა და ვნებებისაგან, ყოველგვარი სიცრუისაგან. ჩვენ ღვთის მიმართ სიყვარულის სწორ გზას ვადგავართ. მას შემდეგ, რაც გავთავისუფლდი, შემიძლია წინ ვიფრინო. მონა არ დაფრინავს, არამედ მხოლოდ თავისუფალი ადამიანი. გზა ხსნილია ჩემ წინაშე და შემიძლია ავიდე ღმერთისადმი სიყვარულის კიბეზე.
სიყვარული გვეხმარება ღმერთის შეცნობაში. მანამდე ჩვენ არ გვქონდა ღვთის სიყვარულის გამოცდილი ცოდნა, არამედ მხოლოდ გნოსეოლიგიური წარმოდგენა მის შესახებ, ნაკლებად მნიშვნელოვანი და შეზღუდული. მთავარია, რას განვიცდი მე თვითონ.
გამოცდილ ცოდნას, სიყვარულს ერთი განმასხვავებელი ნიშანი აქვს: ერთია - მე გიცნობ, როგორც უცხოს, მეორე - მე გიცნობ, როგორც ჩემს ცოლს - ორი ფუნდამენტურად განსხვავებული ცოდნაა. ერთია, როცა ვიცი, რა გიჭირავს ხელში, როცა გვერდზე მიდიხარ, და მეჩვენება, რომ ეს შავი ჩანთაა, შესაძლოა, საფირმო მაღაზიიდანაც კი, და მეორეა, თუ ჩემი ჩანთაა, თუ შემიძლია მას ის გავუკეთო, რაც მსურს და ისე ვექცევი, როგორც ჩემს საკუთარ ქონებას. იგივე განსხვავებაა გნოსეოლოგიურ იდეებსა და ღვთის სიყვარულის გამოცდილ ცოდნას შორის.
ჩემი შეცნობა ღმერთისა ახლა გამომდინარეობს ჩემი გულისა და გონების მასთან ზიარებიდან. გონება ეფლობა ღმერთში და უკვე შიგნიდან იკვლევს მას. ასეთი ცოდნა არის თეოლოგია. ჩემი გონება, ჩემი გული რაღაც იდუმალი გზით იწყებს შეღწევას საღვთო მიუწვდომლობაში, ჩაძირვას მასში, რაც ადრე მეგონა წყვდიადი, უკუნი, რაღაც შეუცნობელი.
ასე ხდება შეღწევა და ჩემი ცოდნა ხდება დევნა: მე ვიწყებ ღმერთზე ნადირობას, ვიჭერ მას ყველგან და ყოველთვის, დღისით და ღამით. ჩემი დევნა იწვევს ღმერთის საპასუხო რეაქციას, მაგრამ დავუბრუნდეთ იმას, რაზეც ადრე ვისაუბრეთ. განვიხილოთ საკუთარი თავი: სულიერი ცხოვრება ერთია, რომელსაც ანალიზი ყოფს, როგორც ანატომიაში: თუ ადამიანს ორად გახლეჩ იმის გარკვევის მიზნით, თუ როგორია მისი აგებულება, მაშინ ეს აუცილებლად გამოიწვევს მის სიკვდილს. ასეა აქაც: ჩვენ რაღაცნაირად ვხლეჩთ და ვარღვევთ სულიერ ცხოვრებას, რაც არის გამოცდილი განცდა და მეტი არაფერი, ანუ სულიწმინდასთან ზიარება. წარმოიდგინე: დაგაყენებ გამადიდებელი შუშის ქვეშ და მისი მეშვეობით ცალ-ცალკე გამოვიკვლევ შენი სხეულის ნაწილებს. მე სხვა ადამიანს დავინახავ; სილამაზე, ღირსება, ყველაფერი გაუჩინარდება, დარჩება მხოლოდ უჯრედები, სისხლი, ნერვები, კიდევ რაღაც სხვა. მაგრამ ის არ იქნები სწორედ შენ, ვისაც ახლა ჩემ თვალწინ ვხედავ.
გაიხსენეთ, რაზეც გუშინ ვისაუბრეთ: პირველქმნილი ადამიანის პირველმა ნეტარებამ ტანჯვამდე მიგვიყვანა. ახლა ჩვენ დავადექით ჩვენს გზას ტკივილით და მივდივართ იმისკენ, რასაც ღმერთი გვაძლევს: ნეტარების აღტაცებისკენ.
ახლა ჩვენ განვიცდით სიხარულს და ტკივილს. ისინი ქმნიან იმას, რასაც გულისტკივილი, ლხობა, წყურვილი ჰქვია. როცა გწყურია, ნამდვილ შემუსვრილებას გრძნობ, უბრალოდ არაფრად იქცევი, ძალ-ღონე გეცლება. თუ წყალს არ მოგიტანენ, არაქათგამოცლილი დაეცემი. იგივე ხდება სულთან დაკავშირებით: მის არსებობას არათუ მხოლოდ აზრი არ აქვს ღმერთის გარეშე, არამედ უბრალოდ მკვდარია მის გარეშე. ამიტომ, იმ მომენტიდან, როდესაც იგი განიცდის ღმერთის ამ შემეცნებას, შეღწევას, ის ან მოკვდება, ან დაიწყებს ცხოვრებას ქრისტეში. შუა გზა არ არსებობს.
ამ ტანჯვას სული სიკვდილის სურვილამდე მიჰყავს. რატომ? იმიტომ, რომ სიცრუეში ცხოვრება, როგორც გუშინ ვთქვით, აიძულებს მას სარკეში დაინახოს ღმერთი (იხ.: 1 კორ. 13.12). სად არის ღმერთი? სად არის ის? და რადგან ჩემი არსება ვერ ხედავს ღმერთს, არ ძალუძს ჩაებღაუჭოს მისი სამოსის კალთას, ის საბოლოოდ მიდის იქამდე, რომ არღვევს არა მხოლოდ ხორცს გულისას, არამედ სხეულისას, რათა დააღწიოს თავი მას, განთავისუფლდეს და დარჩეს ღმერთთან პირისპირ.
რასაც ჩვენ სიკვდილის სურვილს ვუწოდებთ, შეიძლება შევადაროთ ბავშვის დაბადების განცდას. ეს ისეთივე შეგრძნებაა, რასაც ბავშვი განიცდის დედის წიაღში მუცლადღების დროს. მას აღარ შეუძლია გამოკეტილში ყოფნა, მას ნებისმიერ ფასად სურს გარეთ გამოაღწიოს. Aასევე, სული ცდილობს, დაიწყოს ახალი ცხოვრება.
ეს განცდა არის გათავისუფლება ხრწნილების, დროისა და სივრცისაგან, სიღატაკეში, უბედურებასა და მონობაში ცხოვრებისაგან. Aაი, შენ ხარ გლახაკი, მათხოვარი და ამიტომ გინდა დაანგრიო ეს ღობე, რომელიც შენ ირგვლივ არის აღმართული, ღმერთთან მარტო დარჩე - უფლის სიყვარულის, ბედნიერებისა და ნეტარების ამ უსასრულო ოკეანეში.
ღმერთის შეცნობის თავისებურება ამ ეტაპზე არის, როგორც ვთქვით, მას მიდევნების მცდელობა: მე მსურს ჩემი ცოდვილი ბუნების სიკვდილი, გათავისუფლება სიღატაკისგან, სიგლახაკისგან, ხრწნილებისგან, რომელთა შორისაც ვცხოვრობ; მსურს დავარღვიო დროისა და სივრცის საზღვრები, ვძლიო სიკვდილს უხრწნელობით.
ყურადღება მიაქციეთ, თუ როგორ მთავრდება სულის გზა, როგორ გრძნობს და განიცდის იგი მას. სული გადასახლდება თავის საზღვრებს მიღმა, თავისი ცხოვრების საზღვრებს მიღმა - ღმერთისკენ, იგი მიმართავს არა არაცნობიერს ცნობიერებისკენ, არამედ მთელ ადამიანს ღმერთისკენ... ადამიანი სცილდება თავის საზღვრებს და იხრება პირდაპირ ღმერთისკენ. ახლა უნდა დავინახოთ ღმერთის პასუხი - ეს არის მისი მიდრეკა ადამიანისკენ, საკუთარი თავისა და ენერგიების გადაცემა ადამიანისთვის. გაიხსენეთ, რაც გუშინ ვთქვით: ის, რაც მოხდა ისტორიაში, საღვთო განგებულებით, რაც ქრისტემ, მამამ და სულიწმინდამ აღასრულეს, უნდა მოხდეს ჩვენში. მართლაც, ახლა მე იმავეს განვიცდი, რასაც უწმინდესი ღვთისმშობელი, რომელმაც ანგელოზს უთხრა: „მეყოს მე შენი სიტყვისამებრ!“. „როგორ იქნება ეგ, - გაუკვირდა მას, - მამაკაცი რომ არ ვიცი?“ ხოლო ანგელოზმა უპასუხა: „სულიწმინდა გადმოვა შენზე, და უზენაესის ძალა მოგიჩრდილებს“ (ლკ. 1.35). ამის გაგება შეუძლებელია, ამიტომ მან უბრალოდ უპასუხა: „მეყოს მე შენი სიტყვისამებრ!“
საპასუხოდ, იგი აღივსო ღვთის მადლით, საღვთო ენერგიებით, სულიწმინდამ მოუჩრდილა. ასე რომ, ღმერთი ახლა ჩემკენ იხრება და მე ვიღებ ღმერთთან და მის საღვთო ენერგიებთან ზიარების პირად გამოცდილებას. მე სრულად ვიღებ საღვთო ენერგიების გამოსხივებას და მათი მეშვეობით - განღმრთობას, ღმერთთან ერთობას.
როგორ განვიცდი ამას? როგორც ექსტაზს. ჩემი ცხოვრება არის გადასახლება ღმერთთან. მე გადავსახლდები - ეს ნიშნავს, რომ `ექსტაზში ვარ~. და რა ხდება? „ექსტაზი“ ჩემი ბუნებიდან, რომელიც პათოლოგიური კი არა, ზებუნებრივი მოვლენაა.
ასე ხდება ღმერთის ხელით განღმრთობა, რასაც ჩემს ცხოვრებაში განვიცდი, როგორც მოვლენას. მე ვიძენ ღვთის ჭვრეტის ნიჭს. მე „ექსტაზში ვარ“ და ღმერთს ვხედავ... ახლა მე განვიცდი ღმერთის შეცნობის ამ გამოცდილებას, როგორც „ექსტაზს“, როგორც რაღაცას ჩემ გარეთ. სხეულით? უსხეულოდ? (იხ.: 2 კორ. 12.2) რა ხდება ჩემს თავს, არ მესმის! განა შეყვარებული ადამიანი საკუთარ თავს ანგარიშს უწევს იმის გამო, რასაც აკეთებს? არასოდეს. მხოლოდ მაშინ, როცა იგი ცოტათი გამოაღწევს ვნებისგან, მაშინ მოეგება გონს. ეს ხდება იმ ადამიანის თავსაც, ვინც „ექსტაზის“ მდგომარეობაშია.
რას ვგრძნობთ ახლა? ჩვენ ვამბობთ, რომ ღმერთის შესაცნობად აუცილებელია, შევიყვაროთ იგი. ჩვენ ვამტკიცებთ, რომ გვიყვარს იგი, მაგრამ რით არის სავსე ჩვენი სული, ეს სხვა საკითხია. ჩვენ მხოლოდ ჩვენს გრძნობებზე ვსაუბრობთ. მაღაზიაში იღებთ კაბას ან ქსოვილს, უყურებთ: „მე მომწონს ეს კაბა“, - ამბობთ, - ვყიდულობ“. იგივე ხდება სულიერ ცხოვრებაშიც. ჩვენ გვაქვს ღმერთის სიყვარულის განცდის გამოცდილება და ვსაუბრობთ მასზე (ღმერთზე).
ამრიგად, ჩვენი სული ცაში აფრინდა: ის ლარში ჩადეს, მოზიდეს და ღმერთისკენ აფრინეს და მე ვგრძნობ ამას. მე განვიცდი გულის გამოცდილებას, რომელიც ღმერთს შეუპყრია, ჩემი გულისა, რომლის მეუფეც მე აღარ ვარ და ახლა ეჭვი არ მეპარება: `მიყვარხარ, ღმერთო ჩემო, თუ არა?~ გული ღმერთს ეკუთვნის და ამიტომ არ იტყვის: `მიყვარს კი ღმერთი?~ იგი ღმერთს მოუცავს და შთაფლულია მასში.
გონება გრძნობს, რომ ის ატაცებულია, წმინდა წერილის სიტყვისამებრ, „აღიტაცა... მესამედ ცადმდე“/„ატაცებულ იქნა მესამე ცამდე“ (2 კორ. 12.2). მე ვაცნობიერებ, რომ ჩემი ნამდვილი არსი არის არა სხეული, რომელიც მკვდარია სულის გარეშე, არამედ გონება. და ეს გონება, ჩემი სული, სრულიად ატაცებულია. ჩემი სულიერი სუბსტანცია ღვთის მფლობელობაშია. რას ნიშნავს: „მივწვდი ან მივაღწიე?“ მხოლოდ იმას, რომ მას აღარ აქვს ძალაუფლება საკუთარ თავზე, არამედ მე ვარ მისი ბატონ-პატრონი და რასაც მინდა, იმას გავუკეთებ.
როგორც კი დატყვევების ეს გრძნობა ჩნდება, ახლა, პირველ რიგში, ყველაფრისგან განდგომის გრძნობა მეუფლება. სად არის სამყარო? სად არის ხალხი? სად არიან ჩემი სურვილები? ისინი აღარ არსებობენ ჩემთვის. ყელში რომ გწვდნენ და დახრჩობა დაგიწყონ, ყველაფერი გავიწყდება. ასევე მეც არაფერი მახსოვს.
ხედავთ, როგორ ხდება ჩვენი განწმენდა და ქვეყნისგან განდგომა? ისარივითაა: მარტო რომ დატოვო, იქ იქნება, სადაც დატოვე, მაგრამ როცა გატყორცნი, შორს გაფრინდება. სწორედ ესაა განღმრთობა. ამიტომ ადამიანს, რომელსაც სურს სულიერი გახდეს, მართებს მყისვე მიენდოს ღვთის ძალას და დაეყრდნოს მას. ღმერთი აიტაცებს მას და სამოთხეში გადაასახლებს. ღვთის მადლი გახდება ეტლი, რომელიც მას იქ გადაიყვანს.
ამრიგად, ადამიანს უჩნდება ყველაფრისგან განდგომის განცდა. მისთვის სხვა არაფერი არსებობს, ის ყველაფერს განუდგა, მისთვის არაფერია ფასეული. ყველაფერს ისე უყურებს, თითქოს უცხო იყოს. მიწიერისადმი სიყვარული მასში არ არსებობს. ღმერთის მოყვარულ ადამიანს ყველაფერი უყვარს. მაგრამ ეს სხვადასხვა რამეა: ერთია სიყვარული ქრისტეში, მეორეა სიყვარული, რომელიც არის ვნება და სისუსტე.
ადამიანის მიერ შეძენილი მეორე გრძნობა არის ნდობისა და უსაფრთხოების განცდა. აქ ჩნდება წინააღმდეგობა და აი, როგორი: ღმერთმა ამიტაცა, მეც განვუდექი ყველაფერს, რადგან ღმერთის მკლავებში ვარ, ვიხრები მისკენ, ის კი ჩემკენ. ჩვენ ერთნი ვართ, როგორც ორი მიჯნური. ვხედავ განა ღმერთს? მიყვარს კი ღმერთი? ამაში მდგომარეობს წინააღმდეგობა...
გახსოვს, რაზე ვისაუბრეთ გუშინ? რასაც ახლა ვხედავ და რასაც ვიხილავ მომავალ ცხოვრებაში, ისეთივე განსხვავებულია, როგორც მზის გამოსახულება და ნამდვილი მზე, ცის გამოსახულება და ნამდვილი ცა, შენი ფოტოგრაფიული სურათი, რომელიც მიყვარს და შენ თავად, როცა ჩემთან ახლოს იმყოფები. აი ასეთი სხვაობაა. ამიტომ მე ვხედავ ქრისტეს, მაგრამ ვერც ვხედავ მას.
ჩვენ ვთქვით, რომ ეს იყო `ექსტაზი~. როცა გონზე არ ხარ, არ იცი, რას აკეთებ, ვგრძნობ და არც ვგრძნობ. რატომ? იმიტომ, რომ ჩემი არსება „ექსტაზითაა“ მოცული. ვცოცხლობ და არც ვცოცხლობ. ვცოცხლობ იმიტომ, რომ - რეალურ ცხოვრებაში - ქრისტესთან ვარ, მაგრამ მე არ ვცოცხლობ, რადგან თავისუფლების გარეშე სიცოცხლე არ არსებობს. Yყოველი მონა (არათავისუფალი) ადამიანი მკვდარია და, საერთოდ, - ის ადამიანი არ არის.
ნაწილი 2
გთხოვთ, მომისმინოთ: ჩემი თავისუფლება ღმერთს მივეცი. და როგორ მომექცა ის მე? განმწმინდა. რას ნიშნავს „განმწმინდა“? იმას, რომ მე ვეკუთვნი მას, როგორც განწმენდილი, როგორც მისი საკუთრება, რომელსაც უკეთებს იმას, რასაც ინებებს. რაც ღმერთს ეკუთვნის, მის განკარგულებაშია.
ამიტომ სრულიად თავისუფალი ვარ, რადგან უკვე მას ვეკუთვნი და იმით ვცოცხლობ, რაც მსურდა. მე ვიხმევ იმას, რის გამოც მოიწყინა ჩემმა სულმა, ვაცნობიერებ ჩემს განდევნას რეალური ცხოვრებიდან. მე მივეცი თავისუფლება და მივიღე განწმენდა. ვცოცხლობ და არც ვცოცხლობ. რას ნიშნავს - იცოცხლო და არც იცოცხლო? იმას, რაც თქვა მოციქულმა: `ხოლო ცხოველ არღარა მე ვარ, არამედ ცხოველ არს ჩემ თანა ქრისტე~/„ქრისტე ცოცხლობს ჩემში“ (გალ. 2.20). ახლა გესმით, რას ნიშნავს: „მე კი აღარა ვცოცხლობ, არამედ ქრისტე ცოცხლობს ჩემში“? ვცოცხლობ, მაგრამ არც ვცოცხლობ: „ქრისტე ცოცხლობს ჩემში“.
დაგეხმარათ თუ არა ჩემი ახსნა-განმარტებანი იმის გაგებაში, რაზეც ახლა ვსაუბრობთ? არ ვიცი, მაგრამ მჯერა, რომ თქვენ შეხვალთ ისეთ მდგომარეობაში, როგორიც პავლე მოციქულმა განიცადა: „მე კი აღარა ვცოცხლობ, არამედ ქრისტე ცოცხლობს ჩემში“. „ქრისტე ცოცხლობს ჩემში“ – ეს ნიშნავს, რომ ქრისტე ჩემთვის ყველაფერია. მაშასადამე, ის მიზიდავს თავისკენ. გახსოვდეთ, ადრე ვცდილობდი მიმეზიდა ღვთის მადლი ჩემკენ, შემდეგ კი საკუთარი თავი მივეცი და დავკარგე თვითმყოფადობა, დავკარგე საკუთარი თავის ხედვა, თავისუფლება, აზროვნება, მთლიანად მივენდე ღმერთს. მე გავხდი საღვთო სიყვარულის ტყვე.
რა ხდება ჩვენს თავს, როცა ქრისტესთან ერთად ვცოცხლობთ? პასუხი მხოლოდ ერთია: მე მხოლოდ ის ვიცი, რომ არაფერი ვიცი, ერთი რამ მესმის - რომ არაფერი მესმის. და რა შეგვიძლია გავიგოთ, როდესაც თავად შეზღუდულნი ვართ, რადგან არ ვფლობთ საგნების უშუალო სულიერ გაგებას? ამიტომ, „მე მხოლოდ ის ვიცი, რომ არაფერი ვიცი“. ერთადერთი, რასაც ვგრძნობ, არის ის, რომ თავად ქრისტე მიზიდავს და მითრევს თავისი სიყვარულით. და ჩემი ერთადერთი სურვილია, რომ ამ მდგომარეობამ არ მიმატოვოს და გაგრძელდეს ჩემი აღფრთოვანება ღმერთისადმი და ის სრული თავისუფლება, რომელსაც მე მასში ვიხმევ, არ შემცირდეს.
ის „ექსტაზი“, რომელშიც ადამიანი მყოფობს, არის არა საკუთარი თავიდან, მისი არსებიდან გამოსვლა, არამედ ამ არსების გადასახლება. რას გრძნობს ქრისტიანი, როცა შეიყვარებს ქრისტეს და ღმერთს შეიცნობს? როგორია მისი ყოველდღიური ცხოვრება მძიმე შრომისა და დასვენების წუთებში?
ყოველდღიურ ცხოვრებაში ის მუდმივად განიცდის სიწყნარესა და სიმშვიდეს. მისი ცხოვრება არის მშვიდობა, სიყვარული, სიხარული, ნდობა და, ამავდროულად, მას მუდმივად რაღაც ემართება: მისი არსებობა ატარებს ზეგავლენის კვალს, რომელიც ლოგიკის ფარგლებს მიღმაა. და ჩვენ, განა შეგვიძლია ვთქვათ საკუთარ თავზე, რომ განვიცდით ნდობას, სიყვარულსა და მშვიდობას?
ჩვეულებრივი ადამიანი ბუნების კანონთა საწინააღმდეგოდ ცხოვრობს, შორდება ბუნებას. მაგრამ ჩვენ უკვე მივეჩვიეთ არაბუნებრივი ბუნებრივად მივიჩნიოთ, ამიტომ „ექსტაზის“ მდგომარეობა ჩვენთვის რაღაც შეუსაბამო, ადამიანური ცნებების მიხედვით არაგონივრულ ნიშნებს ატარებს. ამავე დროს, „ექსტაზი“ უსაზღვროა. ადამიანი, რომელმაც განიცადა ასეთი მდგომარეობა, ცხოვრობს ცდუნებების, ოცნებების მიღმა, უცოდველობაში, უვნებობაში. ის აღსავსეა სიმშვიდით, სიხარულით, ნდობით, რაც წარმოუდგენელი და შეუსაბამოა ადამიანური გონების თვალსაზრისით. მას გულისთქმანი არ აქვს. ჩვეულებრივი ადამიანი მიდის ლოცვაზე, თავი კი სავსე აქვს გულისთქმებით, მის მიმართ ნასროლი ისრებით. თფუი! და გაუჩნდა გულისთქმა: „როგორც ჩანს, ხვალ ვერ ჩავაბარებ გამოცდას“. შემოვიდა გულისთქმა! როგორ შემოვიდა?
„ექსტაზში“ მყოფ ადამიანს არ აქვს არც გულისთქმანი, არც ცდუნებანი, არც ოცნებანი, არც შესაძლებლობა, რომ შესცოდოს, რადგან ღმერთი უცოდველია, ის კი ღვთის მადლით არის აღსავსე. ის უვნებოა და ეს უვნებობა მისი განუყოფელი კომპონენტია. ის განიცდის წარმოუდგენელ ტანჯვას, ქრისტეს ტანჯვას, რომელიც აღემატება გონებას. ეს `არა არს ამიერ სოფლით~/„არ არის ამქვეყნიური“ (ინ. 18.36), არამედ ცხოვრება უვნებობაში, სიჩუმეში, სიხარულში ტკივილით, ტანჯვით, შიშით, ქრისტეს ვნების ტანჯვით.
ასეთი მდგომარეობა - ქრისტეში ტანჯვა - ადამიანს მიწიდან ზეცამდე ამაღლებს. დედამიწაზე ყოფნისას ის სამოთხეში ცხოვრობს. და `იგი წარუდგენს მას ღმერთს, რომელიც ყველაზე ამაღლებულია“. შენი ტანჯვა, ლოცვის შესახებ ერთი წმინდანის სიტყვების თანახმად, დედამიწაზე ყოფნისას, გამაღლებს ზეცად და იქ დაგასახლებს და დაგაყენებს თვით ღმერთის წინაშე, რომელიც ყველაზე ამაღლებულია. ის, ვინც მეუფებს ყველაფერზე, აი, ის არის შენ წინაშე! აი, რამდენად მაღლა აყენებს ადამიანს ქრისტეს ტანჯვა.
ასეთია ადამიანის ყოველდღიური ცხოვრება, რომელმაც თავი ღმერთს მიუძღვნა. ის ცხოვრობს, როგორც ყველა ადამიანი, ისევე მუშაობს, როგორც ისინი. ის მათ გვერდით არის. მე ვზივარ და საბეჭდი მანქანის კლავიშებს ვუკაკუნებ, ის კი ჩემ გვერდით აკაკუნებს. მე ვფიქრობ ჩემს უსიხარულო წვრილმან საქმეებზე, ის კი არაფერზე არ ფიქრობს, არამედ განიცდის ქრისტეს ტანჯვას. ის ისეთივეა, როგორიც მე. მელაპარაკება: „გამარჯობა, როგორ ხარ, როგორ მიდის საქმეები, რას შვრება შენი დედა? - და ამ დროს საკუთარ თავშია ჩაფლული. მას შეუძლია გამიღიმოს ან დამემუქროს, შემაქოს, მაამოს და ამავდროულად იყოს ადამიანი, რომელიც ცხოვრობს მშვიდად, სიხარულით, ნდობით, უვნებობით. ის ცხოვრობს იმავე სამყაროში, როგორშიც მე, იმავე ატმოსფეროში, აწყდება იმავე განსაცდელებს, მაგრამ მას აღარ აქვს ცოდვის უნარი, მასში ყველაფერი აღვსებულია ღვთის მადლის ნიაღვრით. ამრიგად, ის სრულიად მშვიდად ცხოვრობს ამ ცხოვრებაში. ასე მიედინება მისი ყოველდღიური რეალობა. ის, რასაც ჩვენ ქრისტეს ტანჯვას ვუწოდებთ, შედის მის ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
მაგრამ ეს ტანჯვა მისთვის განსაკუთრებულს არაფერს წარმოადგენს, ეს არის მისი ჩვეული „მე“, ეს არის პური და წყალი. მაგრამ განა მხოლოდ პურით და წყლით ისაზრდოებ? ასევე ისიც არ კმაყოფილდება ჩვეულებრივი ცხოვრებით და ისევ და ისევ ეძებს აღმაფრენას - რაზეც ადრე ვსაუბრობდით, რაც დაკარგა ადამიანმა, როდესაც შეჰღაღადა: `ეჰ, ღმერთო ჩემო, აქ მინდა დარჩენა!~
და ამიტომ, როდესაც მისთვის დამახასიათებელი ყოველდღიური ცხოვრებით ცხოვრობს (ჩვენც რომ გვქონოდა ასეთი ყოველდღიური ცხოვრების მცირე ნაწილი!), ის გამუდმებით ეძებს აღმაფრენას, „ექსტაზს“, ხილვებს. მაშინ დგება წუთები, მთელი საათები მისი ღმერთამდე აღზევებისა, აღმაფრენისა. მისი გონება, მისი სული, როგორც წყალი, შადრევნიდან მაღლა ფრენს, ღმერთისკენ მიისწრაფვის.
ეს მომენტები და ყოველდღიური ცხოვრების მონაცვლეობა ზეცაში აღმაფრენით ეხმარება მას, გაუშინაურდეს იქაურობას. უკვე დედამიწაზე ღმერთი ხდება მისთვის რაღაც ახლობელი. აქ მოვედი, როგორც უცხო, სკამი დამიდგეს და მე დავჯექი. შემეძლო მეთქვა „არა“ და არ დავმჯდარიყავი ამ სკამზე? ჯერ მიჩვეული არ ვარ. თხუთმეტჯერ ან ოცჯერ რომ მოვალ, მე თვითონ შევალ, კარზე დაკაკუნების გარეშე და, რასაც მინდა, იმას გავაკეთებ. გავშინაურდები და ეს ადგილი ჩემი სახლი გახდება.
როდესაც ჩვენ გავშინაურდებით ზეციურ სამყოფელში, ჩვენ ვუბრუნდებით იმ სამყაროს, რომელიც არსებობდა ცოდვით დაცემამდე. ადამი, ევა და ღმერთი ისე ადვილად ესაუბრებოდნენ ერთმანეთს სამოთხეში, როგორც მეგობრები. დაფიქრდით, რა მშვენიერ საღამოებს ატარებდნენ სამოთხეში ადამი და ევა ღმერთთან ერთად: მზე ჩადიოდა თუ ამოდიოდა, იქ ერთად იყვნენ შეკრებილნი მუხნარის მხეცებიც, მდინარის თევზიც და ყოველი ქმნილება ღვთისა. და იქ ოთხი მდინარე მოედინებოდა. და რა არ იყო იქ: ციური ფრინველები, ანგელოზები და ყველაფერი; რა დიდებულ მზიან თუ მოღრუბლულ დღეებს ატარებდნენ ღმერთთან ერთად, რა საოცარ სეირნობებს აწყობდნენ სამოთხეში! ამ ყველაფერს იხმევს განღმრთობილი ადამიანის სული.
თქვენთან რომ მოვდივარ, რაზე ვსაუბრობთ? ყოველდღიურ ამბებზე: „როგორ ხარ? როგორ ცხოვრობთ აქ? ოჰ, ეს შენი ძმაა, არა?~ მაგრამ გამბედაობა თუ მოვიკრიბე, სხვა კითხვებსაც ვსვამ. შევდივარ გულში, სულში, სახლის საიდუმლო ოთახებში. ასევე შევდივარ ღვთის საიდუმლო დარბაზებში. არა იმაში, რაზეც დასაწყისში ვისაუბრეთ, არა პირველ გამოცხადებებში, არამედ იმათში, რომელთაც ღმერთი უჩვენებს ჩემს გონებას. მე შევდივარ ღვთის საიდუმლოებებში და ვიღებ ეკლესიის სწავლებათა ნათელი წვდომის უნარს. არა იმ ბუნდოვან წარმოდგენას წმინდა სამების შესახებ, რაც ადრე მქონდა. აბა, ახლა რომ მეცადა ამეხსნა შენთვის, რა არის წმინდა სამება, ვერ შევძლებდი და შენც ვერაფერს გაიგებდი. ახლა თავად ღმერთი გვიცხადებს წმინდა სამებას და მე ვიღებ გამოცხადებას წმინდა სამების შესახებ, ეკლესიის საიდუმლოებათა შესახებ, საღვთო სიღრმეთა შესახებ. ისინი გრძელდება დღეების, საათების განმავლობაში, ზოგჯერ კი გაელვებაა. მაგრამ მითხარით, შეიძლება რამემ ჩაანაცვლოს ჩვენთვის ეს გაელვებანი? ვფიქრობ, ღირს მთელი ცხოვრების გაწირვა ერთ-ერთი მათგანისთვის. და დაე, სხვა ადამიანებმა გვითხრან: „რა დაემართათ მათ, და ისინი გვეუბნებიან, რომ ღმერთის ნახვა შესაძლებელია ჯერ კიდევ ამ ცხოვრებაში?!“ ამას იმიტომ ამბობენ, რომ არ შეუძლიათ ამის გაგება და არ ეძებენ ღმერთს, არ მიისწრაფვიან ასეთი გამოცხადებებისკენ. თუმცა ჩვენ განვაგრძობთ მის გამოძიებას, თუნდაც მისი ნახვა მხოლოდ სხვა ცხოვრებაში მოგვიწიოს.
ჩვენ განვიხილეთ სულის გზა იმ მომენტიდან, როცა ის აცნობიერებს თავის გამოდევნას საღვთო სიყვარულის ხმევის წუთამდე და ამის შემდეგ ღმერთში საბოლოო დამკვიდრებამდე.
შევძლებთ კი ამ გზის გავლას? დარწმუნებით ვერ გიპასუხებ. დასასრულს ორ მაგალითს მოვიყვან.
ერთმა მონაზონმა, რომელმაც თავი ღმერთს მიუძღვნა, დატოვა მონასტერი. წავიდა სალოცავად შორს - მინდვრებში, ტყეებში, უფალს ეძიებდა და მოუხმობდა. ძმები ეძებდნენ მას, ეძახდნენ, მაგრამ ვერ გააგონეს. ის კი ტირილით, ცრემლის ნიაღვრების ფრქვევით, მიუძღვნა რა თავისი სული ღმერთს, მღვიმეში განმარტოვდა. იქ, დაუსრულებელი ღამის წყვდიადში, მუხლი მოიდრიკა და თვითგვემით, თვითდამცირებით სულს გადმოღვრიდა ღვთის წინაშე და მთელ თავის სასოებას უფალზე ამყარებდა.
ის გამუდმებით ლოცულობდა, არ ესმოდა, ხორცში იყო თუ მის გარეთ იმყოფებოდა. გადიოდა დღეები და ღამეები. ორმოცი დღის შემდეგ ძმებმა იპოვეს იგი. შეანჯღრიეს, და ნახეს, რომ მთლად კეთილსურნელებას აფრქვევდა, მაგრამ არ იძვროდა. მისი სული უფალთან გაფრენილიყო. ამქვეყნიური წარმოდგენებით ის მკვდარი იყო, მაგრამ ვისაც სულიერი თვალი ჰქონდა, პირიქით, საბოლოოდ გაცოცხლდა და საუკუნო სიცოცხლის თანაზიარი გახდა. ის მკვდარი იყო, მაგრამ მისი სული ამიერიდან სამუდამოდ ღმერთთან იყო.
მეორე მაგალითი: სულიერი ვნებით აღვსილმა მონაზონმა დატოვა მონასტერი, მღვიმეში განმარტოვდა და იქ ღმერთის მიმართ ლოცულობდა. მზე ამოდიოდა და ჩადიოდა. გარეთ მედახლეები, გლეხები ყვიროდნენ, ხალისობდნენ, მხიარულობდნენ - არც იცოდა, მარადიულ ერთგვაროვნებაში ცხოვრობდა: მუხლმოდრეკილი, უფლის მიმართ მღვიმის წყვდიადში ლოცულობდა. ორმოცი დღის შემდეგ ის ნახა ერთმა ადამიანმა ექსტაზში, გაბრწყინებული სახით, გადასახლებული გულით. ამ ზეაღმატებული, არამიწიერი, ზეციური ხილვის ღირსი ის შეიქნა დედამიწაზე, ჩვენს სამყაროში.
`ის ცოცხალია? იქნებ ცოცხალი არ არის?“- გაიფიქრა მისმა მნახველმა და უფრო ახლოს მივიდა, რომ შეხებოდა. გამოფხიზლებული მლოცველი შეკრთა: „რატომ გამომიყვანე იქიდან?“ - წარმოთქვა მან საწყალობლად, თითქოს მძინარემ. მაგრამ ეძინა კი მას? არა, არ ეძინა. მისი გონება ღმერთთან ერთობაში იმყოფებოდა. იგი შეაწუხეს და გონება მაშინვე დაეშვა დედამიწაზე და დაინახა საკუთარი თავი გამოქვაბულში. იქვე იდგა ცოცხალი კაცი, რომელმაც ის გამოაფხიზლა, ვინც ნამდვილი, სულიერი გაგებით მკვდარი იყო: „რატომ წამომიყვანე იქიდან, იმ ზეციური მწვერვალებიდან?
ჩვენ არ ძალგვიძს უტკბესი წუთები ვიხმიოთ, თუ მიწიერს მივეჯაჭვებით! ისინი იმდენად მშვენიერია, რომ ვინც მათ განიცდის, წამოიძახებს: `რატომ წამომიყვანე იქიდან?~ - ან ჩაიფერფლება იმ დროის მოლოდინში, როცა ხორცი აქ დარჩება, სული კი გადასახლდება და ზემოთ დაიწყებს ღმერთის ხილვას, როგორც პირველი ბერის შემთხვევაში. განა ამ ნაყოფთა მაგალითები არ ღირს ნებისმიერ, თუნდაც ყველაზე მძიმე, შრომად? ან უნდა დავტოვოთ ჩვენი მყიფე ძვლები დედამიწაზე, ან ვიცხოვროთ აქ, მაგრამ ღმერთთან.
ვფიქრობ, ცოდვით დაცემის შემდეგ უფალმა ჩვენი სულები ცხოვრებისეულ ქარიშხლებსა და მიწიერ სატანჯველში ჩააგდო, რათა კვლავ ჰპოვონ ღმერთთან ამაღლების გამოცდილება. როდესაც ვიგრძნობთ ჩვენს გადასახლებას და ღვთის მიერ მიტოვებას, ვისწრაფოთ უფლისკენ და ვისურვოთ ღმერთთან ცხოვრება.
განღმრთობა უწყვეტი პროცესია. ეს ერთბაშად არ ხდება. განღმრთობა არის მდგომარეობა და დინამიური მოქმედება, რომელიც დასრულდება მხოლოდ სხვა ცხოვრებაში.
ამიტომ, როგორც წესი, როცა ღმერთის სამფლობელოში ვარ, ქრისტესთვის ვნების წუთებს განვიცდი. ამაში მდგომარეობს ღმერთის ძიება, რომელსაც ვპოვებ ჩემი გამუდმებული ძიებით.
ყოველდღე ჩვენ განვიცდით სიჩუმის, სიმშვიდის, სიხარულის, ქრისტეს ვნების, გამუდმებული ლოცვის წუთებს. სული სწავლობს ლოცვას იმდენად, რამდენადაც შეიცნობს უფალს, ფიქრობს მასზე და უყვარს იგი. ის არ ელოდება ბრძანებებს: `ილოცე, სულო ჩემო, ხუთასი ფსკვნილის გაკეთების დროა~. არა, სული უკვე მიეჩვია გამუდმებულ ლოცვას.
ლოცვა არის ის, რაც სრულდება ღვთის მიმართ სიყვარულით. თუ მე მიყვარს ღმერთი, მაშინ მსურს მასთან ურთიერთობა ჯერ კიდევ დედამიწაზე, ჩემს ყოველდღიურ ცხოვრებაში. ლოცვა წყდება, როცა ავდივარ ზევით, სადაც ღმერთი გვიპყრობს და ჩვენ მისი სრული ძალაუფლების ქვეშ ვართ, იქ ის გვწვავს და გვანათლებს, შემოგვახვევს თავის სხივებს, განგვბანს და ვხდებით ისეთივე, როგორიც ისაა. როგორც ცეცხლში ჩადებული რკინა ხდება ცეცხლოვანი, ასეთივე ვარ მეც ღმერთთან შეერთებისას. იქ ლოცვა ხდება ექსტაზი, მაგრამ აქაც ვლოცულობ და ლოცვით გამოვხატავ ჩემს სიყვარულს ღმერთისადმი, მასთან ზიარებასა და ერთობას.
ამიტომ ეს ჩემი სიყვარული არ არის გონების მოქმედება, არამედ სრულად ადამიანისა, ამიტომაც ვამბობთ: დაე, გულმა ილოცოს, რაც ნიშნავს სრულ ადამიანს, ღმერთთან ამაღლებულს. ასეთი უნდა იყოს ადამიანის ლოცვა.
რა არის ღმერთთან საუბარი?
დავიწყოთ სიტყვით, რადგან სიტყვა ღმერთია: `სიტყუაჲ იყო ღმრთისა თანა~/`სიტყვა იყო ღმერთთან და ღმერთი იყო სიტყვა~ (ინ. 1.1). ადამიანს სჭირდება სიტყვასთან და სიტყვის მეშვეობით - მამასთან თანაზიარება. გვმართებს ვეზიაროთ ღვთის სიტყვა ქრისტეს, რათა მისი მეშვეობით მივმართოთ ასევე მამა ღმერთს.
გახსოვთ დავით მეფსალმუნის საოცარი სიტყვები: `მაშინ ეტყოდე ჩუენებით ნაშობთა შენთა~/„მაშინ ელაპარაკე ხილვისას შენს წმინდანებს“ (ფს. 88.20). რას ნიშნავს ეს? თუ ვინმეს ველაპარაკები, - ნიშნავს, რომ მას ჩემ წინ ვაყენებ, ჩემს თანასწორად ვთვლი. მე და შენ ერთმანეთის პირისპირ ვდგავართ. `ელაპარაკე ხილვისას შენს წმიდანებს~: „ხილვისას“ ნიშნავს: „მე შენ გხედავ“ და ამიტომ ვშლი ჩვენ შორის ნებისმიერ დისტანციას და განსხვავებას. თუ ჩემგან შორს ხარ, ვერ გხედავ. როდესაც ჩვენ ვლაპარაკობთ მხედველობის არეში, ჩვენ ვგულისხმობთ, რომ ვიღაც იმყოფება ხილულ საზღვრებში. ჩვენ ვხედავთ მას, გვესმის მისი სიტყვები. ჩვენ ახლოს ვართ, ერთმანეთთთან ვურთიერთობთ წარმოთქმული სიტყვებისა და თვალების დახმარებით. ჩვენ თითქოს ვეხვევით ერთმანეთს აბსოლუტური თანასწორობის ურთიერთობითა და გრძნობით.
`...დავსდევ შეწევნა ძლიერსა ზედა და აღვამაღლე რჩეული ერისაგან ჩემისა~/„...ვუბოძე დახმარება გმირს, ავამაღლე რჩეული ხალხისაგან“ (ფს. 88.20) - ის ძლიერია, ღმერთმა უბოძა დახმარება და ასე გააძლიერა. თუ ებრაულ ტექსტს მივმართავთ, დავინახავთ, რომ მსგავსი მნიშვნელობისაა დავითის მეფობა. ის ხდება მმართველი და ღმერთიც სამეფო დიადემით შეამკობს მის თავს. ნუთუ სამოცდაათმა განმმარტებელმა არასწორად გაიგო ებრაული ტექსტი ან არ იცოდა მასში მოცემულ წინასწარმეტყველებათა შესახებ? მათ ვერ გაიგეს მნიშვნელობა ან არ იცოდნენ, რომ ამ სიტყვების მიღმა ქრისტეს სამეფო ღირსება იმალებოდა? რა თქმა უნდა, იცოდნენ, მაგრამ მაინც ამჯობინეს ალეგორია გამოეყენებინათ უფრო ღრმა აზრის გამოსახატავად.
„ვუბოძე დახმარება“ - ფსალმუნში აქცენტი კეთდება ქვემდებარეზე, რომელმაც შეასრულა მოქმედება. ამ სიტყვებით მეფსალმუნე აჩვენებს, რაც დაადგეს თავზე და დაუწესეს ძლიერს. „მე“ (ღმერთმა) ვაქციე ის ძლიერად, რადგან „მე“ ვარ ძლიერი. დავითის ცხოვრებაში შევედი; დავითი გავხდი მე, რადგან მან მიიღო ჩემი დახმარება, ჩემი მადლი. ხომ ხედავთ, განა წინასწარმეტყველურად, მისტიკურად, ჭეშმარიტად და სულიერად არ თარგმნა სამოცდაათმა განნმარტებელმა ებრაული ტექსტი?
„ვუბოძე დახმარება გმირს“ – აი, ძლიერი ღმერთი, აი, ადამიანი. თქვენ ხედავთ მათ თანასწორობას, ახლობლობამდე მანძილის შემცირებას, დიადემის დადგმას ადამიანის თავზე, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სულიწმინდას, რომელიც მოიხილავს ადამიანს, წმინდანებს, გარდაქმნის და განწმენდს მათ ცხოვრებას, ადამიანურს საღვთოდ აქცევს. ეს არის საბოლოო შედეგი, რომელიც სწყურია უფლის მოყვარულ ყოველ სულს. ეს არის სულის აღვსება სულიწმინდით, რომელიც ერთხელ შევიდა ისრაელის ვაჟებსა და ასულებში და დაარწყულა ისინი (იხ.: იოვ. 3.2). და ისინი დაითვრნენ არა მათრობელა ღვინით, არამედ სულიწმინდით, რომელიც მათზე გარდამოვიდა და გარდაქმნა ისინი. ჩვეულებრივი მოკვდავის თავზე დადგმული დიადემა მას სამეფო ღირსებამდე ამაღლებს. ასე ხდება ადამიანის სრული ცვლილება, მისი არსების განღმრთობა, ღმერთთან საუბარი და მასთან ერთობა.
ასეთი ერთობა შესამჩნევია ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში, ყველაზე მეტად კი თავად ხალხში. იმის წყალობით, რომ ღმერთი მუდმივად გვიძღვნის საკუთარ თავს და მოქმედებს ჩვენში ბოლო წუთამდე, ჩვენც მუდმივად ვიზრდებით. ადამიანის სიცოცხლე გრძელდება და ეს ცვლილებაც გრძელდება. სიკვდილი არ არის გზის დასასრული, არამედ გარკვეული გარდამავალი მომენტი. და დაცემაც, აღდგომაც და ადამიანის ხელახალი შექმნაც გაგრძელდება სხვა ცხოვრებაში, რადგან ადამიანი იგივე დარჩება. ღმერთიც დარჩება ისეთი, როგორიც არის. მაგრამ იქ, მარადისობაში, ისინი სამუდამოდ ერთად იქნებიან.
ამრიგად, ღმერთთან საუბარი ღმერთთან ერთობაა. ჩვენ ვგრძნობთ, რომ ის ცხოვრობს ჩვენში და ჩვენ გარშემო. მაშინ კი ჩვენ გვესმის, რომ ჩვენ არ ვარსებობთ ჩვენი თავისთვის, რომ ჩვენში აღარ არის გულისთქმები, საკუთარი ნება, სურვილები. და ნუთუ შესაძლებელია ეს ყველაფრის გვქონდეს, როცა უსაზღვროების მყოფობა ასე ნათლად იგრძნობა ირგვლივ? ყველაფერი ქრება. ღმერთი `ხდება უზარმაზარი~ და გვავსებს ჩვენ, როდესაც მოდის და ჩვენ წინ დგება. გარშემო როდესაც ვერაფერს ვამჩნევთ, ჩვენ მის ჩრდილში აღმოვჩნდებით.
წარმოიდგინეთ, რომ მძინარე ლომს უყურებთ. ასეთი სანახაობის დროს ივიწყებ სამყაროში ყველაფერს. უცებ რომ გაიღვიძოს და მოგიახლოვდეს, ყველაფერს გადაფარავს! ის ძალიან ახლოს მოვა, სახეზე მოგადებს თავს და დაინახავ ელვარებას, ცეცხლს, თვალებიდან რომ ისვრის. ის ისე ახლოს მოვა, რომ უცებ მის ხახაში აღმოჩნდები, მის არსებაში გაიხსნები. აქ უკვე მოგონებათა დრო არ არის! ასევეა ღმერთთან ზიარების დროს.
ღმერთთან საუბრისას, მასთან შეერთებისას, თქვენ განიცდით შიშს, იმავეს, რასაც გრძნობდით მძინარე ლომის წინაშე, შემდეგ კი - გაღვიძებული ლომის წინაშე. ტანში ჟრუანტელი გივლის! რაც უფრო ახლოს ხარ ღმერთთან, მით მეტად საშიშია. და როცა, ბოლოს და ბოლოს, ის უკვე ძალიან ახლოსაა, შენი შიში ყოველგვარ ზღვარს სცდება და შეუძლებელია გაარჩიო, ცოცხალი ხარ თუ მკვდარი. სინამდვილეში, თქვენ უკვე მოკვდით და ერთადერთი, რაც ახლა არსებობს, არის ის (ღმერთი)
***
ეს არის აღსრულება უფლის სამყაროში მოსვლისა, ჩვენი დაბადებისა და მისი ჩვენთვის მოცემული აღთქმისა. ნუთუ შესაძლებელია, რომ მისი აღთქმა სიცრუე აღმოჩნდეს? ნუთუ არ არის სარწმუნო აღმთქმელი (შდრ.: ებრ. 10.23)? ნუთუ მისი სიტყვები არ არის ჭეშმარიტი? ნუთუ ღმერთში, მის არსებობაში შესაძლებელია სიცრუე? განა მოიძებნება თუნდაც პატარა ბინძური ლაქა მისი ბრწყინვალების სხივებზე? არა, ეს შეუძლებელია. როგორ შეიძლება, რომ ღვთის მიერ აღთქმული არ აღსრულდეს? მოდით, თითოეულმა ჩვენგანმა სცადოს პასუხი გასცეს კითხვაზე, რატომ შეგვქმნა უფალმა და რა მიზნით მოგვიხმო თავისკენ.
ჩვენი მსჯელობა დიდი ალბათობით მიგვიყვანს ამ დასკვნამდე: `ყოველთა ძუალთა ჩემთა თქუან: უფალო, უფალო, ვინ გემსგავსოს შენ?~/„ყოველნი ძვალნი ჩემნი იტყვიან: უფალო, ვინ არის შენი მსგავსი?“ (ფს. 34.10). რას ნიშნავს გამოთქმა `ყოველნი ძვალნი ჩემნი~? წმინდა წერილი მსგავს სახე-ხატს მიმართავს, რათა უფრო მკაფიოდ გამოხატოს ეს შეგრძნება - ცოდვის დანახვაზე ძვლებიც კი წუხან. „ყოველნი ძვალნი ჩემნი“ სიმტკიცისა და სიძლიერის სიმბოლოა. ეს არ არის კანი, რომელიც შეიძლება დაიფლითოს, არც ნერვია და არც ჩრდილი. ძვლები ქმნიან ადამიანის არსებას. ვინც ძვლებს დაიზიანებს, მიწაზე ეცემა. მრთელი და დაუზიანებელი ძვლები ჯანმრთელობის საწინდარია.
მაშასადამე, სიტყვები - `ყოველნი ძვალნი ჩემნი~ სიმბოლოა ადამიანის სიმრთელისა. „ყოველნი ძვალნი ჩემნი იტყვიან: უფალო, ვინ არის შენი მსგავსი?“ ვის ძალუძს ღმერთის გარდა საღვთო საქმეთა შესრულება? საწინასწარმეტყველო სიტყვები ფსალმუნიდან თავად მან (ღმერთმა) წარმოთქვა, როდესაც მიეახლა ადამიანს და მოქმედებდა მასში. როდესაც ამბობთ ღვთის წინაშე - `ყოველნი ძვალნი ჩემნი~, თქვენ იწყებთ იმის დანახვას, რაც ყველაზე უწინარეს განდიდებულია „წმინდანებში“ (შდრ.: „ვინ მსგავს შენდა ღმერთთა შორის, უფალო? ვინ მსგავს შენდა წმიდათა შორის, დიდებული, საკჳრველ, დიდებათა შინა მოქმედი ნიშნებისაჲ?~/`ვინ არს შენი მსგავსი, უფალო, ღმერთთა შორის? ვინ არის, შენს მსგავსად რომ იყოს ძლიერი სიწმინდით, ქებათა ღირსი, სასწაულმოქმედი?“ (გამ. 15.11)), რომლის შესახებაც ჩვენ ვგალობთ ცისკრის ლოცვაზე, კანონის პირველ საგალობელში.
კიდევ რისკენ შეიძლება ისწრაფვოდეს ადამიანი, გარდა ღმერთის განდიდებისა? აქვს თუ არა რაიმე სხვა აზრი ჩვენს არსებობას, გარდა იმისა, რომ ღმერთი ჩვენი მეშვეობით გახდა „ქებათა ღირსი“?
შენ წამოიძახებ: `ღმერთო ჩემო, ღმერთო!~ სიტყვას ვერ წარმოთქვამ, თუ ღმერთს არ ხედავ, რადგან სიბნელე ფარავს შენ შიგნით ყველაფერს. `ღმერთო ჩემო, ღმერთო!~ - შეგიძლიათ თქვათ, თუ დარწმუნებული ხართ, რომ ის - ღმერთი - აქ არის, ქებათა ღირსი „სასწაულთმოქმედი“ (შდრ.: გამ. 15.11). რა არის ეს სასწაულები? ბევრი მათგანი უკვე აღვნიშნეთ. ეს არის ყველაფერი, რაც ჩვენ ირგვლივ ხდება, რაც ცხადად გვიცხადებს დიდებულ უფალს.
ქარი ქრის და ტალღებს აღელვებს. მას ცვლის სხვა ქარი, სულიწმინდა, რომელიც ამშვიდებს ზღვას და მოსარკულს ხდის მის ზედაპირს. მძვინვარე ტალღები უეცრად გააპო უფალმა და ზღვა „ხმელეთად აქცია“ (გამ. 14.21), რაც არის სასწაული. ქებათა ღირსია უფალი, სასწაულთმოქმედი!
რა სასწაულებია! ჩვენი სიწმინდე, მშვიდობა, წარმატება, ღირსება, ასკეტიზმი, ლოცვა, მის (ღმერთის) მოყვარულთა გულისხმისყოფა ღვთის ხმისა, თავმდაბლობა, სიყვარული, თვინიერება და დაყუდება, რომელიც ეხმარება ადამიანს ყური უგდოს ღმერთს - ეს ყველაფერი სულიწმინდის ნიჭებია! ღმერთი გვიგზავნის მათ, როგორც მისი ყოფნის დამმოწმებელ ნიშნებს.
როცა ტაძარში, ეკლესიაში განვიწმინდები და ჩემი ცხოვრება იქცევა ღვთის საკურთხევლის ჭვრეტად, რომლის წინაშეც ყველანი ვდგავართ, როცა ვხედავ დიდებით გამოცხადებულ ღმერთს და ამის გარეშე ცხოვრება აღარ შემიძლია, როცა მხოლოდ ამისთვის ვცხოვრობ და ჩემი ცხოვრება (და სხვა ადამიანებისაც) აღსავსეა ღვთის სასწაულებით და საღვთო მადლის გამოვლენით, როდესაც ჩვენი სიწმინდე, სათნოებანი, სიცოცხლის კეთილსურნელება იმდენად ხელშესახები ხდება, რომ გარშემომყოფნი გაკვირვებულნი არიან: „შეუძლებელია!”, მაშინ დასკვნა ნათელია – ღმერთი ჩემთანაა, ჭეშმარიტი, მარადიული, და მასში მარადის ვმყოფობ მეც.
***
მე მინდა დავასრულო კიდევ ერთი ამბით მეფე დავითის შესახებ. სიცოცხლეს მხოლოდ სულიწმინდით აქვს აზრი. Aამის დამახასიათებელი ნიშნებია: გულის ლხენა, შინაგანი ადამიანის ცვლილება, ღმერთის მიერ ადამიანის ხელით პყრობა, ღმერთის გულში ჩაკვრა, საუბარი და მასთან განუყოფელი ერთობა. რაოდენ მშვენიერია ასეთი ცხოვრება! ეს არის ერთადერთი რამ, რისთვისაც ღირს ცხოვრება!
გახდე ის, რაც არის ის - ეს არის მონაზვნობის ერთადერთი გამართლება! ეს არის ერთადერთი მიზეზი, რის გამოც ჩვენ ვტოვებთ სოფელს! ეს არის ერთადერთი მიზეზი, რის გამოც ჩვენ დავეყუდებით მონასტრის კედლებში და ვუხსნით ჩვენს სულებს ზეცას. ეს არის სიცოცხლისა და სიკვდილის ერთადერთი მიზანი! ეს არის ქრისტეს შობის, მისი ჯვარცმისა და აღდგომის ერთადერთი მიზანი! ჩვენ, ადამიანები, მტვრის ნაწილაკებივით მდაბლად დავქრივართ მიწაზე.
შეგახსენებთ ერთ წინასწარმეტყველებას: ნათანმა დავითს უწინასწარმეტყველა, რომ გამეფდებოდა და მარადისობას ეზიარებოდა, რადგან მისი მოდგმიდან ქრისტე იშვებოდა. რა საოცარია ნათქვამია: `მოვიდა დავით მეფე და დაჯდა წინაშე უფლისა და თქუა: ვინ ვარ მე, უფალო ღმერთო? Dდა რა არს სახლი ჩემი, რამეთუ შემიყუარე მე ვიდრე საუკუნედ?~/„მივიდა დავით მეფე და დადგა უფლის წინაშე და თქვა: ვინა ვარ მე, უფალო ღმერთო, ვინ არის ჩემი სახლი, რომ აქამდე აღმაზევე!“ (შდრ.: ბერძნ.: `Ãლქენ Ð ბასილეÝჯ Dაუიდ კაˆ ™კ£ქისენ ¢პšნანტი კურ…ოუ...~ რედ.) (1 ნეშტ. 17.16). `მივიდა~ მეფე; `მივიდა~ - ეს არის ადამიანის მოძრაობა.Dდაჯდა, კი არ დადგა, რადგან თავად უფალი იჯდა. დავითი `მივიდა~. ამ წინასწარმეტყველებით ნათანმა დავითს გამოუცხადა მისი მომავალი დიდების შესახებ. ნათანს რომ დაშორდა, მეფე დავითი `მივიდა~ უფალთან. ნათქვამი არ არის, რომ მიდის, არამედ უკვე `მივიდა~.
ამრიგად, `მივიდა~ და დაჯდა ღვთის წინაშე. რადგან ერთადერთი ადგილი, საიდანაც შეგიძლიათ თვალყური ადევნოთ იმას, რაც ჩვენ ირგვლივ ხდება, არის ღმერთის ადგილი. ერთადერთი კრიტერიუმი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნეს სხვა ადამიანის შეფასებისას - სადაც არ უნდა მიემართებოდეს, რასაც არ უნდა აკეთებდეს - არის ღმერთის პოზიციიდან დანახვა და მისი განსჯით განსჯა, საღვთოზე დაყრდნობით. მხოლოდ საღვთო განზრახულობით არის შესაძლებელი ადამიანებისა და მათი ქმედებების გაგება. როდესაც ჩვენ შევხედავთ სამყაროს იქიდან, საიდანაც ღმერთი უყურებს და იმ მზერით, რომლითაც ის ხედავს, მაშინ ჩვენ შევძლებთ სხვა ადამიანის გაგებას. არაფერი ადამიანური არ უნდა ერეოდეს ჩვენს განსჯაში მოყვასის შესახებ - არც ჩვენი აზრი, არც ფიქრი, არც სურვილები და არც თვითნებობა. შეუძლებელია ადამიანური სტანდარტების გამოყენებით ამა თუ იმ ადამიანის დაგმობა ან გამართლება, არამედ ყველაფერი საღვთო საზომით უნდა შეფასდეს. სამართლიანი გადაწყვეტილება მიიღება იმ ადგილას, სადაც უფალი დაჯდება. როგორი გამოჩნდება თითოეული ჩვენგანი იქიდან? როგორი განაჩენის ღირსი ვიქნები თავად მე იქიდან ყურებისას? სად ვარ ახლა: ახლოს თუ შორს იმ ადგილიდან?
ამრიგად, მივიდა და დაჯდა უფალთან ახლოს. ცხადია, ეს ნიშნავს - კრეტსაბმელის წინ, რომელიც ღმერთს ფარავდა. ის დაჯდა საკურთხევლის წინ, ანუ გააკეთა ის, რასაც ჩვენ ყველა ვაკეთებთ ყოველდღე. დავითი კრეტსაბმელთან დაჯდა. ტექსტში ნათქვამია: `უფლის წინაშე~. როგორ სწამდა! როგორ უყურებდა ღმერთს! ჩვენ ხომ დღისით და ღამით ვიმყოფებით სწორედ ამ კრეტსაბმელის წინ, უფლის წინაშე. მაგრამ განა შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მივედით ღმერთთან და მის პირისპირ დავჯექით? მართლა უფლის პირისპირ ვსხედვართ? ვდგამთ კი მისკენ ნაბიჯებს, ვუახლოვდებით კი მას? ეჭვი მეპარება.
მაგრამ დავითი დაჯდა უფლის პირისპირ და თქვა. მნიშვნელოვანია, რომ ის დაჯდა და არ დადგა. მივიდა იქ, დაჯდა ღმერთის გვერდით და მას უყურებდა, მასთან საუბრობდა. ის ესაუბრებოდა არა კრეტსაბმელს, რომელიც ხრწნადია და შეიძლება დაიხეს ან დაიწვას, არამედ თავად ღმერთს. ის ფაქტი, რომ ის დაჯდა, სიმბოლოა მუდმივობის, უსაფრთხოების, თავდაჯერებულობის: `როგორც იქნა გიპოვე, მოდი ვისაუბროთ~, „მოდით და ცილობა ვყოთ“ (ეს. 1.18), გვთავაზობს უფალი. აქ დავითი მოუხმობს ღმერთს, თავად მიდის მასთან და, თითქოს, ეუბნება: „დაჯექი ჩემს გვერდით, ვისაუბროთ“.
უთხრა დავითმა ღმერთს: „არ მეტყვი, ღმერთო ჩემო, ვინ ვარ მე? „ვინა ვარ მე, უფალო ღმერთო ჩემო, ვინ არის ჩემი სახლი, რომ აქამდე აღმაზევე!“ (2 მეფ. 7.18)! ვინ ვარ მე? და ვინ ხარ შენ? შენ ღმერთი ხარ. რა ვარ მე? მე ვარ მიწის მტვერი. ვინ ვარ მე, რომ შემიყვარე მე და ჩემი მოდგმაც უკუნითი-უკუნისამდე? ვინ ვარ მე? რა ვარ მე? არაფერი. ამის გაცნობიერებამ დამაბნია, მაგრამ მე შენ ჩემ წინ გაყენებ და გესაუბრები, რადგან შენ მომანიჭე ამის უფლება, შენ თვითონ მომიხმე. შენ იწინასწარმეტყველე ჩემზე. შენი გამოცხადებანი იყო ჩემ მიმართ. შენ დამამკვიდრე აქ, ისრაელის სამეფოში.
„ესეც მცირე ყოფილა შენს თვალში, ღმერთო“ (1 ნეშტ. 17.17). შენ მომეცი ის, რაზეც ვერც ვიოცნებებდი! შენთვის კი ეს წვრილმანია. როგორც ადამიანისთვის არის ბუნებრივი, ჯიბეში ჩაიდოს ხელი და იქიდან ცხვირსახოცი ამოიღოს, ასევეა შენთვის მომანიჭო მარადისობა და სამეფო დიადემა, საკუთარი თავი, განმაღმრთო, ღმერთად მაქციო. ეს ჩემთვის ყველაზე დიდი ძღვენია, შენთვის კი უმნიშვნელო წვრილმანი. „ესეც მცირე ყოფილა“, - ნათქვამია წმინდა წერილში. ძალიან მცირე გეჩვენება ის, რაც მოხდა. მაგრამ ჩემთვის ეს ძალიან დიდია!
„კიდევ რა უნდა გითხრას დავითმა შენი მორჩილის განსადიდებელი?“ (1 ნეშტ. 17.18). რა უნდა გითხრას დავითმა შენს განსადიდებლად? შენ განმადიდე მე, წინასწარმეტყველი, მეფე, ღმრთის ცხებული და შენი მადლის მოქმედების განხორციელებად მაქციე. დავითი ვიყავი, ჩემი ყოფილი არსი - ეს მტვერი და ფერფლია, ტალახი, არარაობა, როგორ შეუძლია მას შენი განდიდება? შენ იცი ამის შესახებ. შენ მიცნობ. ვაი ჩემს თავს, ისეთს, როგორიც ვიყავი! საბედნიეროდ, ახლა შენ თვალწინ არის ის, რადაც შენ მაქციე. შენ შემქმენი შენი გულისამებრ, როგორც შენ გინდოდა და განიზრახე ჩემ შესახებ საუკუნეთა უწინარეს.
დაახლოებით ეს არის სამონასტრო ცხოვრება, ჩვენი ეკლესიაში ყოფნა, სენაკში სკამზე ჯდომა, ლოცვა, მუხლის მოდრეკა. `დაჯექი, უფალო, ღმერთო ჩემო, მე მოვედი შენთან~. გიყურებ და გელაპარაკები. ვინ ვარ მე - ცოდვილი, დამნაშავე, უმადური, შენი ჯვარმცმელი, არა ერთი, არამედ მრავალი სიკვდილის ღირსი?! და ვინ ხარ შენ, რომელმაც თავს დამაფარე და საკუთარი თავი მომიძღვენი? როგორ განგადიდო, ღმერთო ჩემო? მე აღარ შემიძლია არაფრის გაკეთება, გარდა იმისა, რომ ვაღიარო შენი მადლი.
„უთხრა დავითმა“ (1 ნეშტ. 21 და ა.შ.). მანამდე ღმერთი ესაუბრა წინასწარმეტყველ ნათანს. დავითს რომ არ გაეგო წინასწარმეტყველების მნიშვნელობა, ვერ გააცნობიერებდა, რატომ მიიწვია იგი ღმერთმა, რატომ მისცა სიცოცხლე ამქვეყნად, რა დანიშნულება მიანიჭა, მაშინ არ იტყოდა ამ დიდებულ სიტყვებს და ასეთი ზეიმურობით არ დადგებოდა უფლის წინაშე, არ დამდაბლდებოდა, არ იქნებოდა განდიდებული და ვერ იტყოდა: „ღმერთო ჩემო, ამ ადგილას დავსხდებით მე და შენ, ერთმანეთის პირისპირ“.
ასევე ჩვენც, თუ არ გვესმის, რა მიზნით შემოგვიყვანა უფალმა ამ ცხოვრებაში და რას ელის ჩვენგან, თუ ვერ დავაფასებთ სიკეთეს, რომელიც მან ჩვენთვის გააკეთა, მაშინ ვერასდროს წარვსდგებით მის წინაშე ისე, როგორც იდგა დავითი?
ჩემო შვილებო, მოდით, ჩავიძიროთ ღმერთში, როგორც სხვები იძირებიან ზღვის სიღრმეში. მოდით, ჩავწვდეთ მისი სიტყვების მნიშვნელობას. წარვდგეთ უფლის წინაშე, რათა გავიაზროთ საიდუმლო, რომელიც შემოვიდა ჩვენს ცხოვრებაში. რადგან მისი გულისთვის შეიქმნა ყველაფერი, შეიქმნა ჩვენი სული.
ეს ვუსურვოთ ერთმანეთს და, უპირველეს ყოვლისა, ჩვენს სულებს. უფალი მოვიდა დაღუპული სულების სახსნელად (იხ.: მთ. 18.11; ლკ. 15.6), ჩემი, შენი და ყველასი, ვინც საკუთარ თავს დაღუპულად აღიარებს, და ღმერთს შეჰღაღადებს: „შენ იცი, ღმერთო, ვინ ვარ მე, და მე ვიცი, ვაცნობიერებ საკუთარ არარაობას." ყველასი, ვინც ხედავს საკუთარ არარაობას ღვთის საქმეებთან და სასწაულთმოქმედ სიდიადესთან შედარებით. თუ ამას ვერ ვამჩნევთ, მაშინ ვაი ჩვენ!
დე უფალმა მოგვანიჭოს ასეთი წუთები! მე დავუბრუნდები იმას, რაც ითქვა ჩვენი შეხვედრის დასაწყისში და შეგახსენებთ, რომ მათ არ აქვთ დროის საზღვრები - ეს არის არა დღეს და არა ხვალ, არამედ „ყოველდღე ... ვიდრე არ ითქმის „დღეს“ (იხ.: ებრ. 3.13). მაშ, გავცეთ პასუხი კითხვაზე: ჩვენ უკვე ვდგავართ ღვთის წინაშე, თუ არა? თუ არა, მაშინ ჩვენ შევეცადოთ დროულად ვიყოთ, ყოველ შემთხვევაში, „ვიდრე არ ითქმის „დღეს“ , და შევღაღადოთ: „ღმერთო ჩემო, ღმერთო!“
დე უფალს ორივე ხელით ვეპყრათ. მხოლოდ მაშინ შეგვიძლია ვუწოდოთ მას „უფალი ჩემი და ღმერთი ჩემი“ (ინ. 20.28), მხოლოდ მაშინ გავხდებით მონაზვნები და დიდება, რომელმაც ოდესღაც დავითი გააბრწყინა, ჩვენზეც გადმოიღვრება, ჩვენს სამოსზე აირეკლება, სულიწმინდის მადლით აირეკლება.
დღესასწაულები გრძელდება. სამების დღესასწაულზე, როდესაც ჩვენ ვიგალობებთ დღესასწაულის საოცარ ტროპრებს და მუხლს მოვიდრეკთ სულიწმინდის წინაშე, მსურს ეს შემთხვევა სრულად შევიგრძნო და განვიცადო, როცა სამჯერ მოვიდრეკთ მუხლს და გავიგონებთ ვედრების მშვენიერ სიტყვებს . ვილოცებთ ცოცხლებისთვის და მიცვალებულებისთვის, რადგან ყველა ცოცხალია ქრისტეში. მოდით, დავტკბეთ ამ წუთებით და ეს მუხლთრეკა მივიღოთ არა როგორც ტვირთი, არამედ როგორც სულიწმინდის მხიარული მოწოდება: „მოდი, სულო წმინდაო, და დაემკვიდრე ჩემში“.
და როდესაც ჩვენ ვამბობთ: „მოდი, სულო წმინდაო, და დაემკვიდრე“, ჩვენ უკვე გამოცდილებით უნდა ვიცოდეთ, რა არის სულიწმინდა. რადგან ჩვენ ვიცნობთ მას, ვუსმენდით მას, ვიხილეთ იგი, ჩვენი სულები მის მიერ აღშენდა...
მითხარით, რას ვაკეთებთ, რაზე ვხარჯავთ დროს? იმაზე, რომ უფალი შეჩერდეს ჩვენ წინაშე და თქვას: მაშ, რისთვის გაგაჩინე, წინასწარ რისთვის გცანი და წინასწარ აგირჩიე, მოგნათლე, გიხმე, განგადიდე (შდრ.: რომ. 8.29-30)? რადგან ჩვენი ნათლობა და ყოველდღიური ცხოვრება ქრისტეში უდიდესი დიდებაა. რატომღა განვუდგებით მას?
იმის ნაცვლად, რომ მოვისმინოთ ღვთის მრისხანე სიტყვები, მოდით, მადლიერებით მოვუხმოთ მას: „რისთვის მომანიჭე, ღმერთო ჩემო, ასეთი ძღვენი. ვინ ვარ მე შენ წინაშე!”
როცა ღამით მარტო ვრჩები, ამას შევთხოვ ღმერთს, უპირველეს ყოვლისა ჩემთვის, შემდეგ კი თქვენთვის, ჩემო ძვირფასებო, რადგან მამა არასოდეს გრძნობს თავს შვილებისგან განცალკევებულად. მე გხედავთ თქვენ და თქვენზე ვფიქრობ. როცა გსაყვედურობთ, გკიცხავთ, გაქებთ, გეფერებით, გელაპარაკებით, გულში გიცავთ, ლოცვებში მოგიხსენიებთ, როცა ყველას შეგკრებთ წმინდა საკურთხეველზე, წმინდა ბარძიმში, როცა ჩემს სულს გადმოვღვრი ღმერთის წინაშე, ყოველთვის გხედავთ, როგორ ხართ წარმდგარნი ღმერთის წინაშე.
მხოლოდ ასეა, და ვერ ვბედავ სხვაგვარად ფიქრს. მე არასოდეს გამცრუებია იმედი თქვენში და არ მჯეროდა, რომ ადამიანები, ვინც უფალმა მომანდო, ცხოვრობენ არა იმისთვის, რომ მის წინაშე წარდგნენ, არამედ სხვა რამისთვის. მე ყოველთვის მწამს, რომ ყოველი თქვენგანი პირადად განიცდის იმ გამოცდილებას, რაზეც დღეს ვისაუბრეთ.
ლოცვა წმინდა მთაზე გუშინ და დღეს
არავინ უარყოფს, რომ ლოცვა არის ყოველი სულის უპირველესი აუცილებლობა, ხე ცხოვრებისა, რომელიც ასაზრდოებს ადამიანს და ხდის მას უხრწნელს, რადგან ლოცვა ადამიანს აზიარებს მარადიულ და უხრწნელ ღმერთს. როგორც არ არსებობს ადამიანი სულის გარეშე, ასევე არც შეიძლება იყოს ის, ვინც ქრისტეში ცხოვრობს, ლოცვის გარეშე.
გონიერი ლოცვა – ეს არის ანგელოზთა დასების განუწყვეტელი საქმე, ამ უსხეულო არსებათა პური, ცხოვრება და ურთიერთობის ენა, ღმერთისადმი მათი სიყვარულის გამოხატულება. ასევე, მოსაგრე ბერები, რომლებიც ანგელოზთა სწორ ცხოვრებას ეწევიან, გონებრივი ლოცვის მუდმივი აღსრულებით ღვთის მიმართ სიყვარულს აღანთებენ.
ამიტომ საეკლესიო ტრადიცია დღემდე იცნობს ბევრ ბერს, რომლებმაც დაივიწყეს რა საკვები, საკუთარი თავი, მთლიანად მიუძღვნეს თავი ღმერთთან ლოცვით ზიარებას. რამდენჯერ დააკაკუნეს მათ კარზე, რამდენჯერ იყივლა მამალმა, მაგრამ ისინი ვერაფერს ამჩნევდნენ, რადგან მათი გონება უფალთან ამაღლებულ ზიარებაში იმყოფებოდა. მათთვის ლოცვა – ეს არის სულიერი მეტოქეობა, ეპისტოლე მამისა და სამყაროს შემოქმედისადმი, მათი ანთებული გულები, ზეცად ამაღლება. ეს არის მისალმება და ტკბილი ამბორი ბერისა და სიძისა, ჩვენი სულების მაცხოვრისა.
ჩვენი ეკლესია მისი შვილების ლოცვით ცხოვრობს. რა თქმა უნდა, არსებობს სხვადასხვა სახის ლოცვა. მაგრამ თუ გვსურს გავარკვიოთ, თუ რომელი ახასიათებს ეკლესიას უფრო, ულევად რომ ინარჩუნებს სულიერებას „ყოველ დროს და ყოველ წამს“, მაშინ უნდა მივმართოთ ეკლესიის სინათლის მსგავს შვილებს, რომლებიც ქმნიან მონაზონთა სახეს. რადგან, როგორც ისააკ ასური, ერთ-ერთი წმინდა მამა ამბობს, მონაზვნობა – ეს „ქება ქრისტეს ეკლესიისა“, ხორცშესხმული და გაცოცხლებული სახარება. მონაზვნობა მისი წმინდა საგანძურია, რომელშიც ხელუხლებლად არის დაცული მისი დოგმები, უცვლელი ლტოლვა მოწამებრივი ცხოვრებისაკენ, ჭეშმარიტი ღვთისმოსაობა, ჭეშმარიტი სულიერი ტრადიცია, მისი ქმედითი და მხსნელი მისია, რომელშიც არ წყდება უტკბესი ქება, მიმართული საყვარელი ქრისტეს და ნათელი მტრედის, სულიწმინდის მიმართ, რომელიც მამისაგან გამოდის (იხ.: ინ. 15.26).
იმისათვის, რომ გავიგოთ, როგორ ახერხებს ეკლესია ბერ-მონაზვნობის ფარგლებში ლოცვის გამხნევებას, არ გვმართებს მივმართოთ ჩვენი მზერა არც აღმოსავლეთისაკენ და არც დასავლეთისკენ. აქ, ჩვენს რეგიონში, არის წმინდა მთა, ჩვენი ტრადიციების ღვთივსულიერი საგანძური, უფლის ხელი, რომელიც განუწყვეტლივ აღადგენს ბევრს ცოდვის უფსკრულიდან და მიჰყავს ისინი ღვთის სასუფეველში.
ვის არ სმენია ათონის ლოცვის შესახებ? ეს მხოლოდ რამდენიმე სიტყვაა: `უფალო იესუ ქრისტე, ძეო ღვთისაო, შემიწყალე მე, ცოდვილი~.
სულის ძახილით - „უფალო“ ვადიდებთ ღმერთს მისი დიდებულებით, ისრაელის მეფეს, ხილული და უხილავი სამყაროს შემოქმედს, რომლის წინაშეც თრთიან სერაფიმები და ქერუბიმები.
უტკბესი შეძახილით - „იესუ“ ჩვენ ვამოწმებთ, რომ აქ არის ქრისტე, ჩვენი მაცხოვარი. ჩვენ ვმადლობთ მას, რომ მოგვცა მარადიული სიცოცხლე.
მესამე სიტყვით - „ქრისტე“ ჩვენ ვაღიარებთ, რომ ქრისტე არის ღვთის ძე და თავად ღმერთი. აკი კაცმა როდი გვიხსნა და ერთ-ერთმა ანგელოზთაგანმა, არამედ ჭეშმარიტმა ღმერთმა - იესო ქრისტემ.
შემდეგ იდუმალი თხოვნით - „შემიწყალე მე“ თაყვანს ვცემთ ღმერთს და ვთხოვთ, შეგვიწყალოს და ჩვენი ცხონებისთვის აღასრულოს ის, რასაც ვთხოვთ, რაც გვსურს, რაც ჩვენს გულს სჭირდება. რაოდენი სიღრმეა სიტყვაში `მე!~ აკი საუბარია არა მხოლოდ ჩემზე, არამედ ყველაზე, ვინც მიიღო მოქალაქეობა ქრისტეს სამეფოში, წმინდა ეკლესიაში.
და ბოლოს, რათა ჩვენი ლოცვა უფრო სრულყოფილი იყოს, ვამატებთ სიტყვას „ცოდვილი“, ვაღიარებთ ჩვენს ცოდვილობას, როგორც ამას ყველა წმინდანი აკეთებდა და ასე იქცნენ დღისა და სინათლის ძეებად. ჩვენ ვხედავთ, რომ ლოცვა მოიცავს დოქსოლოგიას, მადლიერებას, ღვთისმეტყველებას, ვედრებას და აღსარებას.
რა შეგვიძლია ვთქვათ, ჩემო საყვარლებო, გონებრივი ლოცვის შესახებ? დღეს, მადლობა ღმერთს, ბევრი საუბრობს ამაზე და აქვეყნებს აურაცხელი რაოდენობის წიგნს ამ თემაზე. ახლა ბავშვებმაც კი იციან, რა არის ეს. ყველა, ახალგაზრდა თუ მოხუცი, მისი მეშვეობით გადარჩება.
ეს ასევე მშვენიერია იმიტომ, რომ აღმოსავლური ფსევდო-რელიგიები და ცრუ მისიონერები თავიანთ ლოცვებს ღვთაებრივად ასაღებენ, რომლებიც სინამდვილეში სამშვინველისეული, ცრუ და დემონურია. ჩვენ კი უნდა შევიცნოთ ჭეშმარიტი საგანძური - გონებრივი ლოცვა, ხსოვნა ღვთის სახელის შესახებ.
საუკუნეთა მანძილზე ეკლესია, ერთი მხრივ, ლოცვით ესაუბრება ღმერთს, მეორე მხრივ, შთააგონებს თავის შვილებს და განანათლებს მათ. გონიერი ლოცვა მთელ სამყაროს მოიცავს და ყველა ადამიანამდე აღწევს.
მაგრამ სანამ გავაგრძელებ, ნება მომეცით მოგიყვეთ ჩემს ნაცნობ მონაზონზე. მას მონასტერში სულიერი კრიზისის გადატანა მოუხდა. ცბიერმა მტერმა მისი გონება აღაგზნო. ბოროტ ძალებს სურდათ იგი ეკლესიიდან წაეყვანათ და „ჭეშმარიტების მაძიებლად“ ექციათ. მისი სული აქაფებული ტალღებივით მძვინვარებდა და ტვირთისგან განთავისუფლება სურდა. ხანდახან იხსენებდა ლოცვას, მაგრამ ის სუსტი გამოდიოდა, რადგან თვითონ უკვე დაეკარგა მისადმი რწმენა. მის უშუალო გარემოს არ შეეძლო დახმარეობდა მას. რა უძლური ხდება ადამიანი სიძნელეების წინაშე! ჩვენ შორის ვის არ გამოუცდია ასეთი პირქუში ღამეები, საშინელი დღეები და ტრაგიკული განსაცდელი!
ამიტომ ჩვენმა ბერმა არ იცოდა, რა გაეკეთებინა. დღის სეირნობა არ შველოდა, ბინდი სულს უხუთავდა. და აი, ერთ ღამეს იგრძნო, რომ სული შეუგუბდა, ადგა სენაკის ფანჯრის გასაღებად, რომ სუფთა ჰაერი ჩაესუნთქა. ირგვლივ ბნელოდა - დაახლოებით ღამის სამი იქნებოდა. და უცებ დაინახა, როგორ გაანათა შუქმა ირგვლივ ყველაფერი! დაიხარა, რომ ენახა, საიდან მოდიოდა სინათლე, მაგრამ ვერ გაიგო, თუ საიდან. მოჩვენებითი წყვდიადი სინათლედ იქცა, ბერის გული გაბრწყინდა. შუქმა აავსო მთელი მისი სენაკი! მან გაიფიქრა, რომ იქნებ ეს ყველაფერი ლამპრის ბრალი იყო? მაგრამ როგორ შეეძლო ნავთის სანათურს ასეთი ყველგანმყოფი ნათელი წარმოექმნა!
კვლავ როდესაც დაუბრუნდა იმედი, მაგრამ ჯერ ვერ გააცნობიერა, რაც ხდებოდა, ბერი გავიდა მონასტრის ბნელ ეზოში, რომელიც ადრე ჯოჯოხეთად ეჩვენებოდა. მან სიჩუმეში, ღამეში შეაბიჯა. და უცებ ხედავს: იქ ყველაფერი ნათლით არის დაფარული! არაფერია დარჩენილი, რაც ბნელს მოუცავს: ხის სვეტები, ფანჯრები, ტაძარი, მიწა, რომელზეც დადიოდა, ცა, მონასტრის ჭა, ჭრიჭინები, ღამის ფრინველები - ყველაფერი ანათებდა! და დაეშვნენ ვარსკვლავები, და ცა დედამიწაზე გარდამოვიდა და მას მოეჩვენა, რომ უეცრად - დედამიწა და ზეცა - გახდა ერთი სამოთხე. და ყველაფერი გალობდა ლოცვას! და ბერის გული ფართოდ განიხვნა, შეუერთდა საერთო ლხინს და ლოცვას. მისი ფეხები მას არ ემორჩილებოდა. არ ახსოვდა, როგორ გააღო კარი, შევიდა ტაძარში, შეიმოსა, სხვა ბერი როდის მოვიდა და დაიწყო წირვა – არ იცოდა, როგორ მოხდა ეს ყველაფერი. იგი ვეღარაფერს ამჩნევდა და მხოლოდ იმას ხვდებოდა, რომ იდგა საკურთხევლის წინ, უხილავად მყოფი ღმერთის წინაშე და ლიტურგიას აღასრულებდა. და შეეხო გულის სიმებს და საკურთხეველს, მისი ხმა გაისმა `ზეციურ სამსხვერპლოში~. მსახურება გაგრძელდა, ტაძარი ლამპრებით განათდა. დასრულდა სახარების კითხვა. ირგვლივ სინათლე აღარ იყო, მაგრამ ნათელი მის საკუთარ გულში დაემკვიდრა. ყველაფერი დამთავრდა, მაგრამ გალობა, რომელსაც მისი გული აღავლენდა, არ წყდებოდა. ამრიგად, სასწაულებრივი წუთების წყალობით, როდესაც ცა და დედამიწა ერთ ლოცვას აღავლენდა, მან გააცნობიერა, რომ ბერი მხოლოდ ლოცვაშია ცოცხალი. საკმარისია უბრალოდ შეწყვიტო არსებობა საკუთარი თავისთვის.
მეფსალმუნე დავითი მართებულად ამბობს, რომ სახელი ღვთისა სიცოცხლეს გვანიჭებს: `სახელისა შენისათჳს, უფალო, მაცხოვნე მე~/`შენი სახელის გულისათვის მაცოცხლე, უფალო~ (ფს. 142.11). წმინდა გრიგოლ სინელის საკვირველი სიტყვების მიხედვით, ლოცვა არის სიხარულის ცეცხლი, კეთილსურნელოვანი ნათელი, მოციქულთა ქადაგება, უფლის სახარება, გულის უეჭველობა, ღვთის შემეცნება, იესოს სიხარული და სულის ლხენა, ღვთის წყალობა, ქრისტეს გონიერი მზის სხივი, ღვთის მადლი. `ლოცვა არის ღმერთი, რომელიც ქმნის ყველაფერს ყველაფერში~.
დიახ, საუკუნეების განმავლობაში ეკლესია, ერთი მხრივ, ესაუბრებოდა ღმერთს ლოცვით, მეორე მხრივ კი შთააგონებდა თავის შვილებს. მისმა გამოძახილმა აღავსო მთელი ქმნილება და მისი საქმეები დიდად შეეწეოდა სამყაროს აღორძინებას.
მაშ, რა შეგვიძლია ვთქვათ ღვთის მადლის ამ შესანიშნავ ძღვენზე, ლოცვის შესახებ, რომელსაც ესოდენ პატივს მიაგებენ წმინდა მთაზე?
მოდით, ავხსნათ ლოცვის მნიშვნელობა, გადავხედოთ მის ისტორიას, გადავხედოთ მის სულიერ წინამძღვრებს და იმას, რა არის საჭირო ამისთვის.
1. ძველ აღთქმაში ღმერთი ებრაელებს სთხოვდა, რომ მათ წმიდაეყოთ მისი სახელი: `წმიდაყოფენ ჩემს სახელს~ (ეს. 29.23), ანუ ქრისტეს შობამდე 800 წლით ადრე ღმერთმა თავისი წინასწარმეტყველის პირით აღუთქვა: „მადიდებენ და ერთადერთ წმინდანად ჩამთვლიან, ჩემს სახელს მოუხმობენ, რომლის წინაშეც ვერაფერს გახდება ადამიანი“. ეს საღვთო მოხმობა არის ლოცვა, განწმენდა, დიდება და ღვთისადმი თაყვანისცემა.
გარდა ამისა, ძველ აღთქმაში ნათქვამია, რომ ჩვენ ვიქადით ღვთის სახელით (იხ.: ზირ. 50. 20), ვაღიარებთ ჩვენს ცოდვებს მის წინაშე (იხ.: ზირ. 4. 30), მისით ვიხსნებით (იხ.: ზირ. 51.2), მისით გადავრჩებით (იხ.: იოვ. 3.5), მასში ვილხენთ (იხ.: ფს. 88.17). აკი სადაც არის უფლის სახელი, იქ მყოფობს იგი.
ახალ აღთქმაში უფალი გვთხოვს, რომ ღმერთს ქრისტეს სახელით ვთხოვოთ (იხ.: ინ. 15.16). მოციქული პავლე, როგორც გახსოვთ, ამბობს, რომ ღმერთმა თავის ძეს ყველა სახელზე უზენაესი სახელი მისცა, რათა იესოს სახელის წინაშე მოიდრიკოს ყოველი მუხლი (ფილიპ. 2.9-10). ღმერთს სურს ჩვენგან, რომ გამუდმებით ვილოცოთ (იხ.: 1 თეს. 5.17).
წმინდა ბასილი დიდი საუბრობდა გონებრივი ლოცვის შესახებ იმავე სიტყვებით, რომლითაც მან ჩვენს დრომდე მოაღწია. და მან თქვა, რომ ეს არის ეკლესიის საყოველთაო ლოცვა. წმინდა იოანე ოქროპირი გვირჩევდა: „დილიდან საღამომდე შეჰღაღადე უფალს სიტყვებით: „უფალო იესუ ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, შეგჳწყალენ ჩუენ“.
გავიხსენოთ ეკლესიის მამათათაგან ზოგიერთი მოსაგრე, რომლებმაც ლოცვას მიუძღვნეს თავიანთი ძირითადი თხზულებები. ყველა იცნობს წმინდანთა სამებას: ანგელოზთა სწორ იოანე კიბისაღმწერელს, ისააკ ასურს და სვიმეონ ახალ ღვთისმეტყველს. ისინი წერდნენ ლოცვის შესახებ, როგორც მონაზონთათვის, ასევე საერო ადამიანებისთვის. შეგვიძლია გავიხსენოთ სხვებიც: წმინდა ნილოს სინელი, ყოვლადბრძენი მამები - ღირსი ბარსანოფი და იოანე, წმინდა დიადოქოს ფოტიკელი.
უნდა ითქვას გრიგოლ სინელზე, რომელმაც სინადან ჩამოიტანა ლოცვა და წმინდა მთაზე XIV საუკუნეში გააცოცხლა. რა თქმა უნდა, იესუს ლოცვა ადრეც არსებობდა ათონზე, მაგრამ ამ წმინდანმა შემოიარა მთელი წმინდა მთა, რათა ეს ყოველდღიურ კანონად ექცია. რა თქმა უნდა, გამუდმებულ ლოცვას ათონზე მანამდეც უჭერდნენ მხარს პირველი განდეგილი-მონაზვნები, რადგან მაშინ ისიქაზმი სულიერი ცხოვრების ყველაზე სრულყოფილ გზად აღიქმებოდა.
ვის არ სმენია ისეთი წმინდანების შესახებ, როგორებიცაა დიდებული მაქსიმე კავსოკალივიტი, დიდი გრიგოლ პალამა, რომელმაც სასწაულებრივად დააკავშირა ერთმანეთთან დოგმატიკა და მართლმადიდებლური სწავლება ლოცვის პრაქტიკის შესახებ, წმინდა პატრიარქები: კალისტე, ისიდორე და ფილოთეოსი და მრავალი სხვა - თეოლიპტე ფილადელფიელი, კალისტე და ეგნატე ქსანთოპულოსები, რომლებიც თეორიასა და პრაქტიკაშიც ცხოვრობდნენ, ქმნიდნენ და წერდნენ ლოცვის შესახებ.
რა შეგვიძლია გამოვყოთ წმინდა ნიკოდიმოს მთაწმინდელის, სამყაროს ამ ახალი იდუმალი მეგზურის მიერ დაწერილი და განცდილიდან ლოცვასა და პატრისტიკულ აზროვნებაში? მისი წიგნები - `ხელმძღვანელობა~ და `სიკეთისმოყვარება“ იქცა ლოცვაში კლასიკურ სახელმძღვანელოდ მთელი მსოფლიოსათვის.
2. შევიდეთ ერთ-ერთ მონასტერში და ვნახოთ, რას ნიშნავს ლოცვა მონაზონისთვის, რათა გავიგოთ, რა ადგილი შეიძლება დაიკავოს მან ჩვენს ცხოვრებაში.
ჩვენ ვიცით, რომ მონასტერი არის ძმებისა და მთელი კათოლიკე ეკლესიის უწყვეტი ერთობა. არ იქნებოდა საჭირო მონასტრები, ისინი ნამდვილად რომ არ ყოფილიყვნენ საკრებულო, რომელიც ყოველ ღამე და ყოველდღე აღესრულება, რაც ამოწმებს, რომ ქრისტე მყოფობს დროსა და ადგილზე. ამიტომაც სამონასტრო ცხოვრების ცენტრი ყოველდღიური მსახურება, განსაკუთრებით კი საღვთო ლიტურგიაა. ლიტურგიკული ტექსტები არწყულებს ბერს და მის საკუთარ გამოცდილებად იქცევა.
ტაძარში შეკრებისას ბერებმა იციან, რომ იქ მარტო არ არიან, არამედ ისინი ანგელოზებთან და წმინდანებთან ერთად ადიდებენ უფალს და აღნიშნავენ წმინდანის დღეს ან რაიმე დღესასწაულს. საღვთო ევქარისტია მათ უფლის ყოფნისა და მასთან მისტიური ზიარების განცდას ანიჭებს. რამდენადაც ღმერთი უხილავია, იმდენად ჭეშმარიტია ეს მისტიური ზიარება და საზრდოობა მისგან.
ღმერთთან ზიარება ღვთისმსახურების დროს, როგორც უმთავრესი, გრძელდება სენაკში და ყველგან, სადაც ლოცვა აღესრულება, რაც მხოლოდ ლოცვა-ვედრება კი არა, რაღაც უფრო მეტია.
ლოცვა ასევე არის ქრისტეს, როგორც ღვთის კრავის ხმევა, რომელიც მყოფობს ხსოვნაში, მისი საღვთო, საშინელი და უტკბესი სახელის ლოცვა-ვედრებაში. ეს არის ასევე მადლის შესხმა, რომელიც ამაღლებს ადამიანს. ამრიგად, ჩვენ ვიღებთ მთელ ქრისტეს და ვხდებით მის საღვთო თვისებათა ანარეკლი, ღმერთები, ღმერთის მიერ განღმრთობილნი, განათლებულნი და იდუმალმოქმედნი.
ამ გონიერი „ლიტურგიის“ დროს მონაზონი, წმინდა მამების თქმით, „ჭეშმარიტად დანაყრდება ზეციური მანანით“. ეს არის აღვსება, მაგრამ „ბევრად მეტი“-თ, ვიდრე ის „მანანა“, რომელიც ღმერთმა სიმბოლურად და ალეგორიულად მისცა გადარჩენისთვის. მას უწოდეს „მანანა“ (იხ.: გამ. 16.14-15 და 31), რაც ნიშნავს: „არ მესმის, რა არის ეს“. ასეთი განუსაზღვრელი სახელწოდება მიუთითებს ამ პურის სიმბოლურ ბუნებაზე. ამრიგად, ჩვენც შეგვიძლია ვთქვათ: „რაოდენ დიდია ეს ლოცვა, იესოს სახელის ხსენება, მასთან იდუმალი ზიარება ნებისმიერ წუთს. მისი ზემოქმედება ციდან გადმოსულ მანანას ფანტელებს ჰგავს, რამაც დაანაყრა და გაახარა ხალხი. მანანა ასევე იესუს ლოცვაა, რომელიც გვავსებს და გვასაზრდოებს ზეციდან“.
***
მაშასადამე, გონიერი ლოცვის მთავარი წინაპირობაა რწმენა იმისა, რომ ეს არ არის მხოლოდ ლოცვა, არამედ ღმერთთან ჭეშმარიტი ზიარება და განღმრთობის ემბაზი შეუცნობელი უფლისაგან გამომავალ საღვთო ენერგიათა მოქმედებით, რომელიც მათი მეშვეობით გადმოდის ჩვენთან და გვიერთდება ჩვენ, ცოდვილებს.
როგორც ტიბერიის ზღვაზე, როცა მოწაფეები გაოცდნენ თევზის სიმრავლით, იოანემ უთხრა პეტრეს: „უფალი არს“/„ეს უფალია“ (ინ. 21.7), ასევე ჩვენც, ლოცვის ბადეებს რომ ვაგებთ, შეგვიძლია გავიმეოროთ: „აჰა, უფალი!” - სრული რწმენით, რადგან იმაში, რომ ის აქ არის, გვარწმუნებს ეკლესია. ის აქაა! თვით ღმერთი!
მაგრამ იმისათვის, რომ მორწმუნე ლოცვისას ასხივებდეს ნათელს იმის გამო, რომ ღმერთი მყოფობს, მას მართებს ღვთისსათნო ცხოვრებით იცხოვროს. თუ ღმერთი სწყურია, მაშინ იცხოვროს შესაბამისად! დაე, ეცადოს, განერიდოს ადამიანურ დრტვინვასა და სისუსტეს, გაძლიერდეს ღვთის ძალით, დაიცვას ასკეტიზმი და გახდეს ჭურჭელი, რომელიც დაიტევს საღვთო ნიჭებს. დაე, სურდეს განიწმინდოს ყოველგვარი ცოდვისაგან, ჭეშმარიტების სიტყვით განათლებული, თავისი ქმედითი ნებითა და ღვთის კეთილნებელობით, ისწრაფოს მაქსიმალური უვნებობისკენ და გახდეს ღმერთის მსგავსი.
2
1. ლოცვაში კიდევ ერთი პრობლემა არსებობს. საქმე ისაა, რომ ჩვენ მთლიანად ჩაფლულნი ვართ ჩვენს საქმეებში, ვჩქარობთ, ვიღლებით, იმედგაცრუებულნი ვართ, შიშში ვცხოვრობთ, თავს ვერ ვიხსნით ეჭვების, ვნებებისა და გუნება-განწყობილების ცვალებადობისგან. რომ დავიძინოთ, თავს არაქათს ვაცლით, რომ გავერთოთ; ვუკრავთ გიტარაზე, ვმხიარულობთ, სადაც მოგვიხდება. ნუთუ ეს არის ცხოვრება? ეს მხოლოდ კიდევ უფრო მეტად გვღლის და გვიშლის ხელს ვილოცოთ ისე, როგორც გვსურს.
ამიტომ წმინდა მამები ამბობენ, რომ ღვთის სიტყვა არწყულებს ადამიანის სულს და აძლიერებს მას, ისევე როგორც ღვინო სხეულს.
ღვთის სიტყვას შეიცავს წმინდა წერილი და წმინდა მამათა თხზულებები. როცა ამ წიგნებს, განსაკუთრებით წმინდა მამათა თხზულებებს, ყურადღებით ვსწავლობთ და უგუნურად არ ვფლანგავთ ძალებს, თუ სულის სარგო კითხვას ყოველდღიურ წესად ვაქცევთ, მაშინ ეს სულიერ ღვაწლთან ერთად გაანაყოფიერებს ჩვენი სულის ნიადაგს და საშუალებას მისცემს მას, მთა გადალახოს.
ლოცვისთვის საჭიროა, საკუთარ თავში განავითარო ერთი თვისება. როგორც ჩვეულებრივ ვზრუნავთ ფიზიკურ ჯანმრთელობაზე, ასევე აუცილებელია ვიზრუნოთ ჩვენს სულიერ კეთილდღეობაზე. ყოველთვის უნდა ვხარობდეთ და, თუ გამუდმებით ვლოცულობთ, მაშინ ქრისტეს სიხარული უფრო მეტად გვენიჭება. როცა დეპრესიაში ხარ, ბრაზობ, ეს ნიშნავს, რომ შენში რაღაც არასწორად ხდება. თვალყური ადევნე ამას, მიაქციე ყურადღება, რადგან ადამიანის ხასიათი დიდ როლს თამაშობს.
შეხედე, რა შესანიშნავად არის ნათქვამი საბა ვატოპედელის შესახებ , რომელმაც, შესაძლოა, ყოველგვარი შეჭირვება დაითმინა: „ქცევით უგანათლებულესი და გარეგნულად მეტად სასიამოვნო და ხალისიანი“. ის მხიარულად უღიმოდა თანამოსაუბრეს, სახე უბრწყინავდა და მთლიანად მადლით იყო აღსავსე. და წარმოიდგინეთ, როგორ წარდგებოდა ის ღმერთის წინაშე ზიარებისას! ლოცვისას ის კაშკაშა მზეს ჰგავდა!
ეკლესიის კიდევ ერთი მამა, წმინდა ნილოსი აღნიშნავს: „ლოცვა სიხარულისა და მადლიერების საკითხია“. გსურთ იცოდეთ, რამდენად ჭეშმარიტი და მდაბალია თქვენი ლოცვა? გულისხმაყავით, გრძნობთ თუ არა თქვენს გულში ლხენას, მადლიერებას? და „თუ ლოცვისას ჰპოვე უზენაესი სიხარული, მაშინ იცოდე, რომ შენ ჭეშმარიტად ჰპოვე ლოცვაც“.
ლოცვას მოაქვს სიხარული, რადგან ის არის ღმერთთან ზიარება. რა თქმა უნდა, ჩვენ უნდა ვიბრძოლოთ როგორც ცოდვის, ასევე ვნებათა წინააღმდეგ. მაგრამ ამან არ უნდა დაგვთრგუნოს, რადგან ჩვენი სიცოცხლე ქრისტეს მივუძღვენით. ასეთი ბრძოლა აუცილებელია, ის აკურთხებს ჩვენს ცხოვრებას. იმისათვის, რომ ჩვენი გზა წარმატებით დაგვირგვინდეს, ნუ დავაგროვებთ საკუთარ თავში მოყვასის მიმართ წყენის სიმწარეს, ნუ ჩავერევით სხვის საქმეებში და ნუ მოვახდენთ ზეწოლას ადამიანებზე, ნუ მივაყენებთ ტკივილს, ნუ შევაწუხებთ, ჩვენ თავად ვიმწუხაროთ ჩვენთვის მოყენებული ჭრილობების გამო. დაე, ჩვენი ურთიერთობა სხვებთან იყოს ბუნებრივი და უბრალო. მოდით ვიგრძნოთ, რომ ჩვენ ყველანი ერთნი ვართ, „ერთნაირი ყველასთან ერთად“. ამავდროულად, რა თქმა უნდა, არ უნდა შეიცვალოს ჩვენი საკუთარი ცნობიერება და არაფერმა არ უნდა გაგვიფანტოს ყურადღება ცხოვრებაში. ახლა ლოცვა ადვილი ხდება. ჩვენ უბრალოდ უნდა მივცეთ საშუალება ღმერთს იმოქმედოს ჩვენში. დავემსგავსოთ გლეხებს, რომლებიც თესავენ და მერე უცდიან, როდის გამოუგზავნის უფალი წვიმას.
ამრიგად, ყველა დაადგეს საკუთარი პაექრობის გზას, მოიხსენიოს იესოს სახელი - ერთმა ხმამაღლა, მეორემ გონებრივად, ერთმა გულში, მეორემ, როგორც ეს მას ღვთის მადლით მიენიჭა. მაშინ მათი სული გაბრწყინდება და ღაღადისით შეხვდება უფალს. ღმერთი ჩვენს სულებს დაარწყულებს, ჩვენ კი მხიარულს და ჭეშმარიტს გაგვხდის.
ბუნებრივია, ღირს ლოცვას იმდენი დრო დავუთმოთ, რამდენიც შეგვიძლია, რათა შევასრულოთ ეკლესიის ერთ-ერთი მამის შეგონება: „აიძულე საკუთარი თავი, ბევრი ლოცვა აღასრულო“, დანარჩენში თავი ღმერთს მივანდოთ. მაგრამ ჩვენი ერთი ლოცვაც კი მნიშვნელოვანია ღვთისთვის. როგორც წმინდა ისააკი ამბობს: `ყოველი ლოცვა, რომელთაც ღამით აღასრულებთ, უფრო ღირებულია, ვიდრე თქვენი დღის მანძილზე აღსრულებული ყველა საქმე~. უფრო ნაყოფიერია ღამის საათებში წარმოთქმული ლოცვა.
ის კი გვეუბნება: „ყველაფერი ღმერთს მიანდე!“ დაე, ლოცვა ყოველთვის თან ახლდეს თქვენს აზრებსა და საქმეებს! და აირჩიე კარგი მოძღვარი, წინამძღოლი ქრისტესკენ მიმავალ გზაზე!
2.
თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ სულიერ ცხოვრებაში ყველაფერი ღვთის მადლით სრულდება და, მაშასადამე, აქ შეგვიძლია მშვიდად ვიყოთ.
იესოს სახელი, გონებრივი ლოცვა, როგორც წმინდა მამები ამბობენ, არის მირონის ჭურჭელი, რომელიც ღია ჭურჭლიდან გადმოიღვრება და ირგვლივ ყველაფერს სურნელებით აღავსებს. თქვენ ამბობთ - „უფალო იესუ ქრისტე“ და გრძნობთ სულიწმინდის კეთილსურნელებას, თითქოს მას ეწინდები. რადგან „სული წმიდა გარდამოდის ჩვენზე, როდესაც თანაგვიგრძნობს“ და „გვიბიძგებს აღვასრულოთ სულიერი ლოცვა“. ის ლოცულობს ჩვენთვის, როცა ჩვენ თვითონ გვავიწყდება და ფარავს ჩვენს შეყოყმანებას, ჩვენი არსებობის უწმინდურებასა და სიმწირეს. ყოველი ჩვენგანი ხომ ღვთის ტაძარია და, როდესაც ვლოცულობთ, ჩვენ უდიდესი საიდუმლოს მღვდელმსახურნი ვხდებით. Aამის თაობაზე მშვენივრად საუბრობს ეკლესიის ერთ-ერთი მამა: „აიღე სასაკმევლე, რადგან ქრისტე აქ არის, შენს გულში, საიდანაც მომდინარეობს სიტყვები „უფალო იესუ ქრისტე“. და დასძენს: „როდესაც ჩვენ გავიგებთ სასაკმევლეს ხმას, გავიხსენებთ, რომ ჩვენც ტაძარი ვართ; მოდით გონებრივად ვიგრძნოთ, რომ ჩვენ ვუკმევთ ქრისტეს, რომელიც ჩვენში ცხოვრობს და ქედი მოვიდრიკოთ სულიწმინდის ამ ხატების წინაშე“.
დაფიქრდით იმაზე, რომ ჩვენში არის ღვთის სასუფეველი, ღვთის სამყოფელი სახლი, სადაც „ხორცით უხორცო მოვათავსეთ“ და სადაც აღესრულება ერთ-ერთი „ზეციური თაყვანისცემა“. ჩვენ გვყავს ღმერთი საკუთარ თავში და ღმერთი განუყოფლად არის დაკავშირებული ყველა წმინდანთან, ჩვენს ძმებთან, ვინც სულიწმინდამ აღზარდა. ისინი არიან ჩვენი ნათესავები და მეგობრები, რომლებიც გველოდებიან, ვუყვარვართ, ნეტარებს გვხდიან, ესაია წინასწარმეტყველის სიტყვებით: ნეტარია ის, ვისაც აქვს „სახმილი - იერუსალიმში“ (ეს. 31.9). ჩვენ შევიძინეთ მეგობრები, რომლებიც ცხოვრობენ ქრისტესთან. ჩვენ ნეტარნი ვართ, რადგან მეგობრები გვყავს იქ, ზეციურ იერუსალიმში, სამოთხეში.
გაიხსენეთ, რას ამბობს ქრისტე: `არიან ვინმე აქა მდგომარეთაგანნი, რომელთა არა იხილონ გემოჲ სიკუდილისაჲ, ვიდრემდე იხილონ სასუფეველი ღმრთისაჲ, მომავალი ძალითა~/„ზოგი აქ მყოფთაგანი არ იგემებს სიკვდილს, სანამ არ იხილავს ღმრთის სასუფეველს, მომავალს ძალმოსილებით“ (მრკ. 9.1). ჩვენს თავზეც ასე ხდება: ლოცვით ჩვენ დავიმკვიდრებთ ცათა სასუფეველს. სულიწმინდის წყალობით ღირსნი ვხდებით ღმერთის შეცნობისა, როცა ვლოცულობთ. წმინდანები ლოცვით შეიცნობენ ქრისტეს, მას, ვის შესახებაც ამბობენ, რომ არავინ ხედავს და არ იცნობს მას, მაგრამ მაინც.
ნახეთ, ჩემო ძვირფასებო, რამდენიმე ეპიზოდი წმინდა საბას ცხოვრებიდან, რომლის შესახებაც უკვე გითხარით. ის ღმერთის ხილვის სურვილით იწვოდა. ერთ დღეს, მისი გულის სიჩუმეში, რომელსაც ღმერთი სწყუროდა, მოესმა პასუხი: `აქ ვარ!~ (ეს. 58.9). შემომხედე, აქ ვარ! რამდენად დიდებული და ღვთაებრივია ეს სიტყვები! მაგრამ როგორ გამოეცხადა? რა გზით? ნათელი, რომელმაც დაფარა ყველაფერი და შევიდა მასში, დაეუფლა მის გონებას, გრძნობებს და შემდეგ მოიცვა მთელი მისი ადამიანური ბუნება.
ამის შემდეგ თავად წმინდა საბა იმდენად ნათელი და კეთილსურნელოვანი გახდა, რომ ათასობით ადამიანმა მოიყარა თავი, რათა ეყნოსათ იგი. ფიცრებზე - `დაფებსა და ფირფიტებზე~ - დახატეს მისი გამოსახულება და სიცოცხლეშივე თაყვანს სცემდნენ, როგორც წმინდანს, როდესაც ხედავდნენ სახეზე აღბეჭდილ სიწმინდეს.
შემდგომ `ცხოვრებაში~ ნათქვამია: „იყავით ფხიზლად, რადგან ეს არის უფლის ჭეშმარიტი საიდუმლოებანი. ღმერთი ჩნდება მთელი თავისი მშვენიერებით, დიდებით, ენით აღუწერელი სიტკბოებით და მაშინ იცვლება ამ ნათლით აღვსებული ადამიანი. მას შეუძლია დაინახოს ღმერთიც და ყველაფერი, რაც „თვალს არ უნახავს“ იქ, სამოთხეში.
„უფლის უტკბესი ისრით მოწყლული“ წმინდანი ეუბნება ღმერთს: „სად ხარ და რას უყურებ? მახილვინე შენი დიდება „მასწავლე შენი გზა და მეც შეგიცნობ“ (გამ. 33.13). მინდა გნახო ისეთი, როგორიც ხარ."
ღვთის ხმა პასუხობდა მას: „მაგრამ შენ თვითონ და შენი ხორცი თანაზიარნი გახდით ღვთაებრივისა. და არ მჭირდება აგიხსნა, სად ვარ, რადგან შენ თვითონ გახდი ღმერთი, როდესაც ნათელი მიიღე ჩემგან“.
ჩემო ძვირფასებო, რამდენჯერ იხილეს ეს ნათელი ჩვენმა წმინდანებმა, თუმცა ჩვენ ცოდვილთათვის იგი მიუწვდომელი იყო. როდესაც ლოცვას აღვასრულებთ, ვუთხრათ ერთმანეთს: გესმის? `მოძღუარი მოსრულ არს და გიწესს შენ~/„მოძღვარი მოდის და გიხმობს“ (ინ. 11.28)“. ასეთია წმინდა მთაზე ლოცვითი მიღწევები.
3
დასასრულ ვნახოთ, როგორ აღესრულება ლოცვა ათონზე ერთი ათონელი ასკეტი (სახელს არ დავასახელებ, რადგან ის ჯერ კიდევ ცოცხალია) ამბობს: „ღმერთო, დღეში ოცდაოთხი საათი არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ ვილოცო!“ გრძნობთ, როგორ ლოცულობს ის? გესმით, რა მაღლაა? აცნობიერებთ, რა სიტკბოება მოიხვეჭა მან იმის გამო, რომ მისი თვალი და გული გამუდმებით უფლისკენ არის მიპყრობილი? ასე საუბრობს ის, ვინც იხმია ღვთის სიტკბოება.
დიახ, წმინდა მთაზე ლოცულობენ. მონასტრებშიც და მის ფარგლებს გარეთაც. ბოლო წლებში გამოჩნდა მრავალი დიდი მოსაგრე მამა, როგორიცაა დანიელ კატუნაკელი († 1927) , კალინიკე მდუმარე († 1930) და სხვა.
ერთ-ერთ ჩვენს მონაზონს, რომელიც რამდენიმე წლის წინ გარდაიცვალა, ნეტარ ბერ არსენის , დაძინებაც კი არ სურდა, თოკით დაიბამდა თავს და ლოცულობდა, ხის ნაჭერს ეყრდნობოდა, რათა ლოცვა არ შეეწყვიტა. ასე იქცეოდა მრავალი ასკეტი. როცა ლოცულობდა და მეტანიებს აღასრულებდა, თავს იატაკზე ურტყამდა და ამბობდა: „საშინელი ცოდვილი ვარ. ღმერთი არ შეისმენს ჩემს ლოცვას, და დაე ამ კაკუნმა მაინც მიაღწიოს მის ყურამდე. ჩემი ცოდვა იმდენად დიდია, რომ ლოცვა ჩემი პირიდან არ ამოდის!“ ის გამუდმებით ლოცულობდა. მისი სახე რომ გენახათ, როცა ის მიიცვალა, იტყოდით: „მართლაც, ნეტარია წმინდანის სიკვდილი!“
ჩვენი დროის სხვა ასკეტს დაუსრულებელი საათები სჭირდებოდა ლიტურგიის აღსასრულებლად, რადგან ყველა წმინდანი მოდიოდა მასთან, რომ თანაეწირათ. ის არასოდეს ჩქარობდა, ბერებს ეკლესიიდან აძევებდა, რომ ნანახით არ დაბრმავებულიყვნენ და მარტო რჩებოდა. როცა ეს საოცარი მდგომარეობა გავიდოდა, კარს გააღებდა და უკან უხმობდა მათ: „ვაგრძელებთ ლიტურგიას!“ .
კიდევ ერთმა ბერმა, რომელიც ღამის წირვაზე ლოცულობდა, გონება დაუტევა და ზღვაში, მთებში, კორომებში გაფრინდა. იგი ტკბებოდა ყვავილებით, ხეებით, ზღვის თევზებით, მთებით, კუნძულებით, მოიხილა ცაც და დედამიწაც, ნახა და გაიგო, რომ ყველაფერი ადიდებს უფალს. იმ დღიდან ფეხზე ვეღარ იდგა, ცრემლები განუწყვეტლივ მოედინებოდა მის თვალთაგან. ის ამბობდა: „უსულო სამყარო ცრემლებს ღვრის, როდესაც ადიდებს უფალს, მე კი, სულიერი, ცოდვაში ვცხოვრობ“.
არასოდეს დაშრეტილა წმინდა მთაზე მდუმარე და მომარხულე ბერები. გავიხსენოთ წმინდა სილუან ათონელი († 1938 წ.), რომლის ცხოვრებაც გამუდმებული და დაუსრულებელი ლოცვა გახდა.
ბოლო წლებში კიდევ ერთი ასკეტი განდიდდა თავისი ლოცვით - ბერი იოსებ მეუდაბნოე (+ 1959) . მან ღრმად შეითვისა იგი, თავის ძალად აქცია და უტკბესი ზეციური დანაყრების გამოცდილებით ცხოვრობდა. მის ლოცვას დღემდე მრავალი ბერი აგრძელებს.
გონიერი ლოცვა წმინდა მთიდან ყველგან გავრცელდა. სლავებთან მისი ტრადიცია გადაიტანა მთაწმინდელმა პაისი ველიჩკოვსკიმ († 1794 წ.), ხოლო ევროპაში - მამა სოფრონმა.
ათონმა გავლენა მოახდინა როგორც ათანასე მეტეორელზე, ასევე წმინდა დიონისე ოლიმპიელზე. მათ, თავის მხრივ, შთააგონეს მრავალ სხვა ადამიანს ლოცვის ღვაწლი, მათი რიცხვი უთვალავია. სვიმეონ მონაზონი, იაკობ ბერი, წმინდა თეონა, კოლივადები ... ლოცვა დააბიჯებს მთელ მსოფლიოში. რუსეთშიც არის წმინდა მთა! სერბეთშიც! ყველგან! ევროპაშიც კი არის ათონის ტიპის მონასტრები, სადაც შეძლებისდაგვარად აღესრულება იესუს ლოცვა.
ეპილოგი
როგორი იქნებოდა ჩვენი ცხოვრება, ჩემო საყვარლებო, ლოცვის გარეშე? რა იქნებოდა მთელი სამყარო მის გარეშე? გული ლოცვის გარეშე, ჩემი აზრით, ცელოფანის პარკს ჰგავს, რომელიც სწრაფად იხევა ტვირთისგან და მალევე აგდებენ. სწორედ ლოცვა, რადგან ის გვაძლევს ღმერთს, აძლევს აზრს ჩვენს ცხოვრებას და მთელ ჩვენს არსებობას.
ამბობენ, რომ სიცოცხლე მაშინ დასრულდება, როცა ადამიანები ლოცვას შეწყვეტენ. მაგრამ განა შესაძლებელია, რომ ეს მოხდეს? არა, რადგან ყოველთვის იქნებიან უფლის მოყვარულნი და გამუდმებული ლოცვა იდუმალი სახით მუდამ ასაზრდოებს სამყაროს.
სამყარო, რომელიც ერთიანად გმინავს და წვალობს დღემდე (შდრ.: რომ. 8.22) ადამიანის დაცემული ბუნების გამო, აღდგება. იქნება ახალი მიწა და ახალი ცა (იხ.: 2 პეტ. 3.13). სამყარო გაიხარებს კაცთა მოდგმის მარადიული სიხარულითა და დიდებით, საღვთო სინათლის გადმოღვრით.
ვილოცოთ და მზად გვეპყრას ჩვენი სასაკმევლენი, რადგან, სადაც არ უნდა წავიდეთ ლოცვით ბაგეებსა და გულში, მაშინვე ვხდებით უფლის სამყოფელი სახლი, ვხდებით ღმერთშემოსილები.
თუ ჩვენ არ შეგვიძლია შევხედოთ მზეს, როგორ შეგვიძლია ვიხილოთ სიცოცხლის ბრწყინვალე მზე, რომელიც ანათებს მთელ მის ქმნილებას, - ქრისტე? ამიტომაც ის იმალება წყვდიადში, რათა ჩვენ თავისუფალნი ვიყოთ და შეგვეძლოს ავირჩიოთ, გვწამდეს თუ არა მისი.
სოლომონმა, ამ დიდმა ადამიანმა, ააგო თავისი ტაძარი, როდესაც შეკრიბა ყველა მატერიალური სიმდიდრე: ოქრო, ვერცხლი, ზურმუხტი - ყველაფერი, რაც ფასეული იყო მთელ მსოფლიოში. მან მშენებლობაზე მეტი ფული დახარჯა, ვიდრე რომელიმე სხვამ. და ეს ყველაფერი იმისთვის, რომ აეგო ღვთის სახლი. მაგრამ მე მოვამზადე სხვა საცხოვრებელი ჩემი ღმერთისთვის (3 მეფ. 8 და შემდგომ) - ჩვენი ეკლესია.
ჩემო საყვარლებო, მე და შენ გვაქვს სახლი - ჩვენი გული. გაიხსენეთ რა თქვა უფალმა ზეცად ამაღლებისას: „მე თქუენ თანა ვარ ყოველთა დღეთა“/„მე თქვენთან ვარ დღემუდამ“ (მთ. 28.20). განა ამას არ ნიშნავს ლიტურგიის დასასრულს ბარძიმის ამაღლება, როცა მღვდელი აცხადებს: „ყოველთვის, აწ და მარადის, და უკუნითი-უკუნისამდე“?
მე, ქრისტე, შევდივარ ჩემს სიბნელეში, რომელიც უხილავია. ახლა მე დამკარგავ მხედველობის არედან, მაგრამ გახსოვდეს, რომ მე ყოველთვის შენთან და შენში ვიმყოფები. მე უხილავად ვცხოვრობ საკურთხევლის სიღრმეში, მღვდლის მიერ დაკლული იმისთვის, რომ ნებისმიერ წუთს შეგეძლოს ჩემთან ზიარება.
ამრიგად, ძმებო, მოამზადეთ თქვენს სულებში თქვენი სულიერი სასაკმევლენი და საკმეველი მათთვის. არც მზე და არც სოლომონის დიდებული ტაძარი არ მიესადაგა ღმერთს. მან დაანგრია იგი! რატომ? იმიტომ, რომ მან თავის საცხოვრებლად აირჩია თითოეული ჩვენგანის მლოცველი გული!
